Antropofon

Dwuczęściowy wykład zorganizowany przez Centrum Badań Migracyjnych UAM w Międzynarodowy Dzień Migrantów - 18.12.2015 r. pt. „Strach kulturowy w polskich mediach: hordy dzikich obcych czy potrzebujący uchodźcy?” . W prezentowanej tu części drugiej wystąpienie prof. Michała Buchowskiego.

Uchodźcy i migranci z Afryki i Bliskiego Wschodu przybywający w ostatnich miesiącach do Europy stali się w polskich mediach tematem budzącym ogromne emocje. Dziennikarze, choć reprezentują różne stanowiska, stosują słowa-klucze, nośne metafory działające na wyobraźnię i emocje czytelników, wprowadzając do ich świadomości liczne klisze i uproszczenia.

Michał Buchowski przygląda się kreowaniu Innego czy wręcz Obcego w dyskursach publicznych. Czy budowanie wspólnoty wymaga solidarności w strachu przed Innymi? W dyskursach publicznych na różnych szczeblach mamy do czynienia z obrazem wroga wyobrażonego, przed którym trzeba bronić wyobrażonej wspólnoty. Zarazem dla wielu środowisk wyrażanie solidarności z Innymi stało się integralną częścią ich rozumienia własnej wspólnoty wyobrażonej. Czy między tymi pojęciami doszukać się można korelacji?  Czy spory dotyczące tzw. kryzysu uchodźczego wnoszą coś nowego do naszego rozumienia wspólnoty i solidarności?

Podcast opublikowany 21.12.2015 r. na http://antropofon.blogspot.com/2015/12/strach-kulturowy-w-polskich-mediach.html

Dwuczęściowy wykład zorganizowany przez Centrum Badań Migracyjnych UAM w Międzynarodowy Dzień Migrantów - 18.12.2015 r. pt. „Strach kulturowy w polskich mediach: hordy dzikich obcych czy potrzebujący uchodźcy?” . W prezentowanej tu części pierwszej usłyszymy Karolinę Norkiewicz.

Uchodźcy i migranci z Afryki i Bliskiego Wschodu przybywający w ostatnich miesiącach do Europy stali się w polskich mediach tematem budzącym ogromne emocje. Dziennikarze, choć reprezentują różne stanowiska, stosują słowa-klucze, nośne metafory działające na wyobraźnię i emocje czytelników, wprowadzając do ich świadomości liczne klisze i uproszczenia.

Karolina Norkiewicz przedstawia wyniki analizy języka używanego wobec imigrantów w mediach monitorowanych przez zespół Obserwatorium Debaty Publicznej „Kultury Liberalnej" – jednostki badawczej, która zbiera informacje o przejawach radykalizacji debaty publicznej i prowadzi ich analizę. Nasz gość zwróci uwagę szczególnie na dwie odmienne narracje. Po pierwsze, na opowieść o wojnie kulturowej pomiędzy kulturą europejską a światem muzułmańskim, która bywa uzupełniana o motyw ograniczenia polskiej suwerenności poprzez naciski zachodnich państw Unii Europejskiej na przyjęcie przez Polskę uchodźców. Po drugie, opowiada o narracji koncentrującej się na moralnym obowiązku troski o Innego oraz na krytyce polskiej niechęci do obcych i braku solidarności rodaków z ofiarami konfliktów.

Podcast opublikowany 21.12.2015 r. na http://antropofon.blogspot.com/2015/12/strach-kulturowy-w-polskich-mediach.html

Nagranie wykładu zorganizowanego przez Centrum Badań Migracyjnych w Poznaniu pt. "Szerzymy i akceptujemy hejtowanie? Mowa nienawiści w Polsce" 13.01.2016 r. w Centrum Kultury Zamek. Wykład wygłosiła dr Aleksandra Gliszczyńska-Grabias, która pracuje w Poznańskim Centrum Praw Człowieka Instytutu Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk (PAN). Dr Gliszczyńska-Grabias specjalizuje się w problematyce prawa antydyskryminacyjnego, prawa konstytucyjnego, zagadnieniu konfliktu między wolnością słowa a mową nienawiści, jak również sprawiedliwości okresu przejściowego oraz „praw pamięci”.

Mowa nienawiści jest zjawiskiem, które polega na używaniu języka w celu rozbudzenia, rozpowszechniania czy usprawiedliwiania nienawiści i dyskryminacji, jak również przemocy wobec konkretnych osób czy grup. Akceptacja przez społeczeństwo mowy nienawiści przyczynia się do utrwalania stereotypów, mniejszej akceptacji przedstawicieli grup ‘hejtowanych’, może też prowadzić do tzw. przestępstw z nienawiści. Mowa nienawiści przyjmuje różne formy, stąd częsta trudność w jej jednoznacznym nazwaniu i rozpoznaniu. Wykład jest okazją do przyjrzenia się temu zagadnieniu. Przedstawiona została problematyka przeciwdziałania mowie nienawiści z uwzględnieniem informacji o podstawowych instrumentach prawnych (prawa polskiego i międzynarodowego), praktyce ich stosowania, interesujących rozstrzygnięciach sądowych dotyczących mowy nienawiści. Wykład poświęcony jest również najważniejszemu dylematowi związanemu z penalizowaniem mowy nienawiści, czyli ograniczaniem swobody wypowiedzi osób szerzących publicznie tego rodzaju treści, jak również wskazaniu najważniejszych zagrożeń związanych z obecnością werbalnej nienawiści w przestrzeni publicznej.

Nagranie wykonała Agata Stanisz

Podcast opublikowany 16.01.2016 r. na http://antropofon.blogspot.com/2016/01/

Referat Zuzanny Wiśnickiej-Tomalak pt. „To kim ty teraz właściwie jesteś?” – Antropolog uwikłany w badaniach grupy własnej wygłoszony w ramach VIII Międzyuczelnianej Konferencji Antropologicznej TEREN W ŚCISŁYM TEGO SŁOWA ZNACZENIU. LOKALNOŚĆ - TEORIA I PRAKTYKA, zorganizowanej przez Studenckie Koło Naukowe Etnologów im. B. Piłsudskiego, Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UAM w Poznaniu.

„To kim ty teraz właściwie jesteś?” – zapytał na początku wywiadu jeden z moich rozmówców, przyjaciel, mężczyzna z niepełnosprawnością, który jest członkiem prowadzonego przeze mnie stowarzyszenia. „Z kim ja teraz rozmawiam?”, „To w takim razie co właściwie powinienem mówić?” – te i podobne pytania zadawało mi wiele osób, z którymi prowadziłam wywiady w ramach badań na temat stereotypów dotyczących osób z niepełnosprawnościami. Pytania te są według mnie dobrą podstawą do refleksji nad tożsamością antropologa prowadzącego badania w grupie, do której przynależy. Specyficzny status badacza uwikłanego we wcześniejsze relacje z członkami środowiska, (relacje zarówno przyjacielskie, jak i zawodowe) sprawia, że wybrany teren badawczy może stać się źródłem jego rozterek natury etycznej. Potrzeba ciągłej mediacji między rolą przyjaciela, naukowca oraz członka organizacji pozarządowej, działającej w obszarze związanym z badaniami, w znacznym stopniu wpływa na ich całokształt – od początkowych założeń aż po prezentację wyników. Taka sytuacja zawsze rodzi napięcia między oczekiwaniami i założeniami grupy badanej oraz potrzebą zaprojektowania i przeprowadzenia możliwie najbardziej rzetelnych badań. W swoim wystąpieniu pragnę, w oparciu o własne doświadczenie, omówić trzy najtrudniejsze, w moim odczuciu, aspekty badań prowadzonych w grupie własnej: (1) zaangażowanie antropologii i etyczny wymiar badań antropologicznych, (2) napięcia związane z tożsamością zarówno antropologa, jak i osób podlegających badaniu oraz (3) wyjątkowy status „terenu” w tego typu badaniach.

Podcast opublikowany 2.04.2014 r. na http://antropofon.blogspot.com/2014/04/viii-mka-w-poznaniu-konfrontacja.html

Referat Urszuli Gąsiorowskiej pt. (Nie)widoczna seksualność, czyli tożsamość seksualna i praktyki intymności w badaniach nad biseksualnością wygłoszony w ramach VIII Międzyuczelnianej Konferencji Antropologicznej TEREN W ŚCISŁYM TEGO SŁOWA ZNACZENIU. LOKALNOŚĆ - TEORIA I PRAKTYKA, zorganizowanej przez Studenckie Koło Naukowe Etnologów im. B. Piłsudskiego, Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UAM w Poznaniu.

Doświadczenia seksualne oraz seksualność badacza/badaczki w toku pracy terenowej i na późniejszych etapach pracy badawczej to jedno z najczęściej pomijanych zagadnień w antropologii. Dylemat towarzyszący ujawnianiu lub ukrywaniu swojej tożsamości seksualnej oraz nawiązywaniu intymnych relacji z badanymi jest jednak żywy i ma istotny wpływ na kształt badań antropologicznych. Dwuletnie badania dotyczące biseksualności dały sposobność do podjęcia analizy problemu refleksyjności zwrotnej, podmiotowości i dystansu antropolożki. Narracyjna, biograficzna forma badań sprzyjała chęci badanych do odwracania lub przekształcania ról, zadawania własnych pytań, czy podejmowania prób zmniejszenia dystansu. Antropolożka musiała zaangażować się w proces negocjowania swojej pozycji – łącznie z kontekstem seksualnym – co nie pozostało bez wpływu na treść materiałów terenowych. Referat jest próbą udzielenia odpowiedzi na szereg pytań metodologicznych – w jaki sposób ujawnienie bądź nieujawnienie własnej tożsamości seksualnej wpływa na przebieg badań? Jak seksualność antropolożki jest postrzegana przez badanych i badane? W jaki sposób nawiązanie intymnych relacji w terenie wpływa na badania i jak badania wpływają na rozwój tej relacji? W jaki sposób urefleksyjnić te wydarzenia na etapie tworzenia wiedzy i tekstów antropologicznych? Celem referatu jest podjęcie dyskusji wykraczającej poza dualne ramy tego, czy lepsza jest intymność zamiast dystansu, abstynencja od wchodzenia w relacje seksualne w terenie, bądź poruszanie tematu własnej seksualności od zachowania milczenia. Zamiast tego postulatem jest podejmowanie otwartej, szczerej refleksji nad zachowaniem seksualnym i intymnym w terenie, rolami badawczymi, przyjmowanymi przez antropologów/antropolożki oraz tym, jak wpływają one na badania antropologiczne i życie badanych. 

Podcast opublikowany 2.04.2014 r. na http://antropofon.blogspot.com/2014/04/viii-mka-w-poznaniu-konfrontacja.html

Referat Michaał Mękarskiego wygłoszony w ramach VIII Międzyuczelnianej Konferencji Antropologicznej TEREN W ŚCISŁYM TEGO SŁOWA ZNACZENIU. LOKALNOŚĆ - TEORIA I PRAKTYKA, zorganizowanej przez Studenckie Koło Naukowe Etnologów im. B. Piłsudskiego, Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UAM w Poznaniu.

Abstrakt: Referat zostanie oparty o moje doświadczenie zgromadzone podczas pracy w ramach ogólnopolskiego projektu badawczego „Kompetencje lokalnych liderów edukacji kulturalnej. Studium metod, mediów i warunków kulturalnego oddziaływania na mieszkańców polskich miast”. W omawianym projekcie zespół badawczy zastosował podczas jego ostatniego etapu tzw. shadowing („bycie cieniem”). Polega on na towarzyszeniu osobie w pełnieniu przez nią roli społecznej, wykonywaniu czynności, przy pasywności i „niewidzialności” obserwatora. Ten typ obserwacji pozwolił opisać interesujące badaczy zjawiska w rzeczywistym kontekście. Umożliwiło to lepsze zrozumienie osób, które postrzegane są przez lokalne środowisko jako liderzy w zakresie edukacji kulturalnej. To indywidualne podejście do badanych osób ukazało różnorodną gamę czynników wpływających na podejmowane przez liderów decyzje (m.in. ich kompetencje, styl przywództwa czy aspekt związany z komunikacją z zespołem). Metoda ta pokazała również specyficzne, czasami wyjątkowe warunki w jakich pracują na co dzień liderzy, lokalne zasoby jakimi dysponują czy też ewentualne problemy z jakimi muszą sobie radzić. Badania terenowe lokalnych liderów przeprowadzone w czterdziestu ośmiu różnej wielkości miastach w Polsce pokazują z jak trudną relacją mamy do czynienia podczas kontaktu na polu badacz-lider. Związane są one z aspektem przełamania bariery prywatności, nieufności wobec badacza jako nieznanej osoby, faktem, iż dostęp do badanego nie jest gwarantowany raz na zawsze oraz z  fraternizacją.  Zaprezentowany referat będzie zatem próbą pokazania niewątpliwych zalet i trudności, z jakimi muszą zmierzyć się badacze terenowi realizujący obserwację typu shadowing. Prezentacja będzie nie tylko teoretycznym ujęciem tego tematu lecz również zawierać będzie praktyczną wiedzę wyniesioną z programowania i bezpośredniego realizowania projektów badawczych.  

Podcast opublikowany 2.04.2014 r. na http://antropofon.blogspot.com/2014/04/viii-mka-w-poznaniu-konfrontacja.html

Referat Mateusza Sikory pt.  Badania antropologiczne w środowisku antropologów. Korzyści i zagrożenia wygłoszony w ramach VIII Międzyuczelnianej Konferencji Antropologicznej TEREN W ŚCISŁYM TEGO SŁOWA ZNACZENIU. LOKALNOŚĆ - TEORIA I PRAKTYKA, zorganizowanej przez Studenckie Koło Naukowe Etnologów im. B. Piłsudskiego, Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UAM w Poznaniu.

Abstrakt: W wystąpieniu zajmę się kwestią związaną z realizacją badań antropologicznych w środowisku polskich antropologów. Obecnie jestem na etapie przygotowań do napisania doktoratu, w ramach którego prowadzę badania wśród polskich antropologów. Moja praca, oprócz szczegółowej analizy dostępnych publikacji danego antropologa, polega na prowadzeniu pogłębionych wywiadów etnograficznych. W referacie chciałem przedstawić korzyści i zagrożenia wynikające z prowadzenia tego rodzaju badań. Lokalność rozumiem tu jako badania prowadzone w „lokalnym”, czyli bliskim mi środowisku polskich antropologów. W referacie lokalność będę rozumiał jako stosunkowo spójne środowisko, skupione w ramach antropologii. Uważam, że prowadzenie badań w tak specyficznym środowisku, powinno wiązać się z dodatkową refleksją związaną z rodzajem i charakterem pozyskiwanego w ramach badań materiału. Dodatkowo, prowadzenie badań w bliskim nam środowisku – nie mam tu na myśli wyłącznie środowiska antropologów – implikuje różnego rodzaju problemy. Wystąpienie nie będzie próbą udzielenia gotowych odpowiedzi na pytania związane z prowadzeniem badań w środowisku antropologów. W referacie skupię się raczej na zdefiniowaniu i sprecyzowaniu konkretnych problemów wynikających z tego rodzaju praktyki.

Podcast opublikowany 2.04.2014 r. na http://antropofon.blogspot.com/2014/04/viii-mka-w-poznaniu-konfrontacja.html

Referat Filipa Wróblewskiego pt. „Tubylczy punkt widzenia” raz jeszcze wygłoszony w ramach VIII Międzyuczelnianej Konferencji Antropologicznej TEREN W ŚCISŁYM TEGO SŁOWA ZNACZENIU. LOKALNOŚĆ - TEORIA I PRAKTYKA, zorganizowanej przez Studenckie Koło Naukowe Etnologów im. B. Piłsudskiego, Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UAM w Poznaniu.

Antropologia od momentu powstania za przedmiot badań obierała ludy bądź grupy obce kulturze reprezentowanej przez badacza. Postępujące przemiany o charakterze społecznym, ekonomicznym i geopolitycznym, jakie miały miejsce w XX w., nie pozostały bez wpływu także na tę dyscyplinę. Z jednej strony zaczął znikać dający się tak wyraźnie wyodrębnić przedmiot antropologii jakim były „dzikie” ludy, z drugiej zaś, sam krąg uczonych przestał być hermetyczny – zaczęto doń rekrutować tych, którzy jeszcze wczoraj byliby „badanymi”. Ponadto, antropolodzy zaczęli problematyzować obszary życia własnych społeczeństw dotąd penetrowane przez. Od kilku lat podejmuję problematykę historii dyscypliny oraz metodologii i jako antropolog prowadzę badania dotyczące kultury profesjonalnej własnego środowiska. Praca tego rodzaju wymaga dobrego przygotowania zarówno z zakresu metodyki, jak i rozbudowanych kompetencji kulturowych. Czyniąc własne doświadczenia i obserwacje punktem wyjścia do rozważań nad użytecznością kategorii „tubylczego punktu widzenia” w pracy badawczej i analitycznej, pragnę zwrócić szczególną uwagę na: (1) złożoność i niejednoznaczność relacji między etyką a pragmatyką badań, (2) wyłanianie się rozziewu między wiedzą deklaratywną a przeczącymi jej praktykami (w których badacz partycypuje strukturalnie), a także (3) kwestię rozeznawania położenia antropologa oraz rozeznawania sytuacji badawczej w warunkach skróconego, czy wręcz zniesionego dystansu (to jest w sytuacji gdy badana grupa jest jednocześnie grupą pochodzenia dysponującą aparatami i dyskursami sankcjonującymi), (4) konflikty i nieporozumienia oraz ich skutki w warunkach tak prowadzonych badań. W tym względzie „tubylczy punkt widzenia” będzie nie tylko opierał się na kompetencjach czy podzielanym kapitale symbolicznym i kulturowym, lecz przede wszystkim będzie się sprowadzał do szczególnego rodzaju intuicji, pragmatycznego instynktu „wyczucia”.

Podcast opublikowany 2.04.2014 r. na http://antropofon.blogspot.com/2014/04/viii-mka-w-poznaniu-konfrontacja.html

Referat Agaty Kochaniewicz pt. Antropologia zaangażowana – aspekt lokalny. Na przykładzie projektu AMIGA realizowanego przez Centrum Badań Migracyjnych wygłoszony podczas VIII Międzyuczelnianej Konferencji Antropologicznej TEREN W ŚCISŁYM TEGO SŁOWA ZNACZENIU. LOKALNOŚĆ - TEORIA I PRAKTYKA, zorganizowanej przez Studenckie Koło Naukowe Etnologów im. B. Piłsudskiego, Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UAM w Poznaniu.

Antropologia zaangażowana, która jest świetnym narzędziem do „upominania się” o grupy zmarginalizowane i stawania w obronie szeroko pojętej równości i wolności, ma jeszcze większy potencjał jeśli połączymy ją z tzw. badaniami at home (u siebie) czyli antropologią lokalności. Chciałabym ukazać możliwości, jakie dają badania jakościowe oraz zaangażowanie antropologów w problemy społeczne na przykładzie badań zrealizowanych przez CeBaM (Centrum Badań Migracyjnych) w ramach projektu „Cudzoziemcy w Polsce. Heterogeniczność kulturowa ośrodków wielkomiejskich na przykładzie Poznania”. W odpowiedzi na rekomendacje umieszczone w publikacji zawierającej wyniki badań, powstał w Poznaniu projekt o charakterze zdecydowanie praktycznym i zaangażowanym. Ów projekt współpracy polsko-niemieckiej AMIGA (Aktywni migranci na lokalnym rynku pracy) stara się wcielić w życie konkretne formy wsparcia wynikające z rekomendacji zawartych w w/w książce. Są to jedne z pierwszych działań podejmowanych w Poznaniu na rzecz integracji cudzoziemców i poprawy jakości ich życia. Lokalny charakter badań, a dzięki temu ich dostępność i możliwość ciągłego aktualizowania wyników, daje szansę monitorowania sytuacji imigrantów i rozpoznania ich rzeczywistych potrzeb. W kraju takim jak Polska, gdzie polityka migracyjna prawie nie istnieje, są to ważne tematy i mogą się przekładać na wprowadzanie zmian systemowych, czego przykładem jest AMIGA. Chciałabym w swoim wystąpieniu zaakcentować użyteczność antropologii w rozwiązywaniu ważnych lokalnych i społecznych kwestii.

Podcast opublikowany 4.04.2014 r. na http://antropofon.blogspot.com/2014/04/viii-mka-w-poznaniu-metodologia-badan.html

Referat Jacka Wajszczaka z Polskiego Instytutu Antropologii pt. Skup jabłek w rytmie gangsta, czyli metoda wizualna jako rodzaj fenomenologicznego doświadczenia lokalności. Wygłoszony w ramach VIII Międzyuczelnianej Konferencji Antropologicznej TEREN W ŚCISŁYM TEGO SŁOWA ZNACZENIU. LOKALNOŚĆ - TEORIA I PRAKTYKA, zorganizowanej przez Studenckie Koło Naukowe Etnologów im. B. Piłsudskiego, Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UAM w Poznaniu.

Zastosowanie filmu i fotografii w etnologii, mimo ich długoletniego stażu w praktyce nauk społecznych, najczęściej ograniczane jest do kolekcjonowania obrazów, klasycznej dokumentacji obrzędów i rytuałów. Zarówno opis filmowy, jak i fotograficzny nadal bywają postrzegane jako nienaukowe i niepoważne, bo pozbawione „tekstu”, z którym można by nawiązać dialog. W moich najnowszych badaniach na Podlasiu, zrealizowanych w ramach projektu animacyjno-etnograficznego „Wędrujące Opowieści”, kamera, która początkowo była zwykłym narzędziem do realizacji kronik filmowych w pewnym momencie stała się czymś znacznie więcej. Z jednej strony pozwalała na przełamanie pierwszych barier i udane działania animacyjne, z drugiej - tej dla mnie ciekawszej - pozwalała na bliższe etnograficzne poznanie. Tytułowy materiał filmowy „skup jabłek w rytmie gangsta” powstał właśnie w wyniku takiej pracy – chęci poznania, wsłuchania się w ludzi i rzeczywistość ich otaczającą a także obustronnej potrzeby spotkania. W jej ramach metody wizualnej pojawiają się m.in. porzucenie podziału na twórcę i bohatera, użycie języka kina jako języka komunikacji i wykorzystanie montażowych zabiegów formalnych dla pełniejszego opisu zastanej rzeczywistości. W moich referacie chcę pokazać w jaki sposób, kamera i oko mogą stać się częścią projektu fenomenologii percepcji Maurica Merleau-Ponty, na ile redukują wyobcowanie antropologa w nieznanej mu lokalności i zachęcają by odbierał on tą rzeczywistość osobiście i wszystkimi zmysłami, żywym byciem w świecie.

Podcast opublikowany 4.04.2014 r. na http://antropofon.blogspot.com/2014/04/viii-mka-w-poznaniu-metodologia-badan.html