Rozmowy na koniec świata
ROZMOWY NA KONIEC ŚWIATA to popularnonaukowy podcast, w którym znajdziecie rozmowy z naukowcami i ludźmi kultury, a także z pasjonatami historii, poświęcone rożnym aspektom ludzkiej kultury, w czasach spokoju i zagrożenia. Zapraszam Was tym samym do namysłu nad ludzką naturą i naszymi relacjami z otaczającym nas światem. Zgłębiając, przy pomocy moich rozmówców, historię mniej lub bardziej odległych w czasie wydarzeń, zastanowimy się nad tym jacy jesteśmy dzisiaj, a także jakie są stałe i powtarzające się elementy naszej kultury. Być może wspólnie czegoś się nauczymy...
Czy ludzie wynaleźli MUZYKĘ? Tajemnice pierwszych dźwięków i instrumentów
2021-05-11 11:09:15
Rozmowa z Katarzyna Tatoń (archeolożka, specjalistka wychowania muzycznego, współpracowniczka Zakładu Muzykologii Systemowej, Instytutu Muzykologii UW) na temat początków muzyki. W rozmowie pojawiają się wątki dotyczące najstarszych instrumentów i powodów, dla których człowiek zaczął je wykonywać. Słuchacze poznają także najciekawsze zagadki wiążące się z pierwszymi instrumentami.
Kiedy ludzie zaczęli tworzyć instrumenty i muzykę? Jakie instrumenty starożytne znamy, czy wiemy jak je wykonywano i jak na nich grano? Czy mamy możliwość odtworzenia muzyki starożytnej? Co to jest archeo-muzykologia i archeo-akustyka? Co oni grali i śpiewali? Kiedy człowiek nauczył się zapisywać dźwięki? Czy znamy starożytnych i średniowiecznych twórców muzyki? Czy tamta muzyka miała walor rozrywkowy jak dziś, czy tylko ceremonialny, religijny itd.? Dlaczego niektóre grzechotki produkują ultradźwięki i czy służyły do odstraszania nietoperzy? Jak pracują dzisiaj archeo-muzykolodzy i archeo-akustycy i co udało im się ustalić?
Niezwykła ekspedycja pierwszego Polaka automobilem dookoła świata
2021-04-27 17:13:40
Rozmowa z Dariuszem Grochalem - współautorem fascynującej książki o wyprawie Jerzego Jelińskliego (i jego towarzyszy) dookoła świata, która miała miejsce w latach 1926-1928. W rozmowie pojawia się wiele informacji na temat tego okresu i zapomnianej przygody XX-lecia międzywojennego.
Skąd się wzięli harcerze? Dlaczego w odrodzonej po 1918 roku Polsce powstało harcerstwo, a nie skauting w wydaniu anglosaskim? Jaką rolę w międzywojennej Polsce odgrywało harcerstwo? Kim byli Jerzy Jeliński i jego koledzy, i dlaczego zdecydowali się na tak szalony pomysł jak wyprawa dookoła świata? Dlaczego takim środkiem lokomocji? Jak przebiegała ich podróż? Z kim się spotykali i jak ich przygoda relacjonowana była w ówczesnych mediach? Jakie były dalsze losy Jerzego Jelińskiego? Dlaczego w okresie powojennym ta historia nie była przypominana? Skąd wzięło się zainteresowanie autorów książki tym tematem? Jak „wpadli” na historię tej podróży? Jakie ślady po tej wyrwie są dziś dostępne i gdzie jest słynny samochód?
JAK LUDZIE WYNALEŹLI MIASTO. Nauka o najstarszych miastach i ich przygodach
2021-04-20 16:06:38
Rozmowa z drem Jackiem Karmowskim (Instytut Archeologii UJ) na temat jednego z najważniejszych osiągnięć ludzkości jakim jest miasto. W rozmowie omawiane są najnowsze odkrycia naukowe związane z miastami i sposoby ich badania.
Czym jest miasto i jak nauka patrzy na definicje miasta? Kiedy i dlaczego pojawiły się pierwsze ośrodki miejskie? Jak wyglądały pierwsze bliskowschodnie miasta? Jak wyglądały relacje między miastami? Jak upadały pierwsze miasta i dlaczego? Jak archeolodzy badają i wizualizują najstarsze miasta?
TAJEMNICE EGIPSKICH PIRAMID. Naukowe fakty i pseudonaukowe mity
2021-04-07 17:15:12
Rozmowa z dr. Andrzejem Ćwiekiem (UAM i Muzeum archeologiczne w Poznaniu) na temat aktualnego stanu badań nad egipskimi piramidami. W rozmowie pojawia się kwestia pseudonaukowych teorii na temat budowy czy wykorzystywania grobowców faraonów w kształcie piramidy i przyczyn ich powstawania.
Czy egipskie piramidy mają jeszcze jakieś tajemnice przed naukowcami? Skąd biorą się mity i pseudonaukowe teorie na ich temat? Co wiemy o wiedzy technicznej starożytnych Egipcjan? Jakie są dominujące naukowe teorie na temat budowania monumentalnych budowli przez Egipcjan? Jakie miejsce w egipskich wierzeniach odgrywały piramidy i pochówek faraona w okresie Starego i Średniego Państwa? Jaka jest geneza tego kształtu grobowca? Jakich informacji na temat piramid szukają dziś archeolodzy? Co trzeba jeszcze wyjaśnić? Kto prowadzi aktualnie badania i jakich odkryć się obecnie dokonuje jeśli chodzi o piramidy? Jak ten symbol/kształt funkcjonuje w kulturze i popkulturze?
Tajemnice pierwszych rolników. Jak i dlaczego ludzie nauczyli się uprawiać rośliny i hodować zwierzęta. Najnowsze odkrycia archeologiczne
2021-03-22 18:53:05
Czy rolnictwo to najgorszy wynalazek człowieka? Nauka o początkach uprawy roślin i hodowli zwierząt. Rozmowa z drem hab. Markiem Nowakiem (prof. UJ, Instytut archeologii UJ) na temat najnowszych ustaleń dotyczących pierwszych rolników. Kiedy i dlaczego człowiek zaczął interesować się uprawą roślin i hodowlą zwierząt? Jak funkcjonowały grupy ludzkie przed wynalezieniem rolnictwa? Co zmieniło się w naszej diecie po zmianie modelu gospodarki, czy wchodząc na drogę rolnictwa zmniejszyliśmy repertuar znanych i wykorzystywanych roślin i zwierząt? Czy rolnictwo nauczyło nas lenistwa i zabiło kreatywność, będącą wcześniej efektem nieustannego poszukiwania żywności i walki o przetrwanie? Czy zmiany neolityczne, które zaowocowały pojawieniem się struktury i hierarchii społecznej zepchnęły nas w inny rodzaj walki – tym razem o zakwalifikowanie się do uprzywilejowanej grupy elity? Jak wyglądało pojawienie się rolnictwa na ziemiach polskich – kiedy i jakie społeczności rozpoczęły tę drogę, skąd przyszły pierwsze impulsy neolityzacyjne? Co wiemy o pierwszych społecznościach neolitycznych z naszej części Europy? Czy znamy ich strukturę społeczną, wierzenia, zwyczaje itd.? Czy wiemy jak przybysze potraktowali ludy, które tu zastali?
Ukryte w pośpiechu czy złożone w ofierze? Archeologiczne przygody ze skarbami
2021-02-05 18:47:35
Rozmowa z Prof. dr hab. Wojciechem Blajerem (Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego) na temat tajemniczych znalezisk skarbów z Epoki Brązu i wczesnej Epoki Żelaza na terenie Europy.
Co to jest skarb – jak archeolodzy definiują znalezisko zwane „skarbem”? Czy skarby odkrywane są zawsze przypadkowo, czy także w trakcie regularnych prac archeologicznych? Czy nauka jest nam w stanie powiedzieć o skarbach coś więcej niż tylko to, że były to przedmioty cenne dla właściciela? Czy mogły pełnić jakąś dodatkową funkcję? Jakie były inne motywy ukrywania zbiorów przedmiotów? Czy skarb jest śladem po dawnych zagrożeniach, wojnach, konfliktach, dramatach? Czy deponowanie przedmiotów w wodzie – zatopienie - oznaczać mogło świadomą rezygnację z powtórnego wydobycia lub było próbą zdobycia czy utrzymania wysokiej pozycji społecznej przez jednostki bądź grupy celowo pozbywające się cennych dóbr? Czy był to raczej wyraz wierzeń? Czy skarby mogą być pierwszymi śladami kolekcjonerstwa? Co możemy ustalić dzięki specjalistycznym analizom skarbów? Co mówią nam skarby o produkcji i handlu/wymianie przedmiotów, surowców itd. Jakie są najbardziej znane skarby odkryte na terenie Polski i Europy?
Po takich odkryciach się nie śpi... Archeologia konfliktów zbrojnych XX wieku w Polsce
2021-01-01 13:52:12
Rozmowa z dr. Dawidem Kobiałką (związanym z Instytutem archeologii i Etnologii PAN) na temat archeologii współczesnych konfliktów zbrojnych. Poruszamy w rozmowie problematykę wojen i konfliktów w XX wieku, i ich miejsca w pamięci i badaniach naukowych w Polsce.
Czy i jak archeolodzy zajmują się badaniem XX-wiecznych konfliktów? Jakie problemy wiążą się z badaniami tego typu stanowisk, cmentarzy, obozów, umocnień, miejsc walk itd. Jakie ślady XX wiecznych konfliktów badają archeolodzy na terenie Polski? Jaką rolę w tych poszukiwaniach – badaniach odgrywają środowiska pasjonatów? Czy poszukiwacze z wykrywaczami stanowią problem czy można z nimi współpracować? Czy dziedzictwo I i II Wojny Światowej jest zapomniane i niechciane? Jak szybko znika? Dlaczego trzeba chronić to dziedzictwo i jaką rolę powinno odgrywać w edukacji i popularyzacji nauki? Czy tego typu badania stwarzają dylematy moralne – np. groby armii zaborczych, armii niemieckiej czy sowieckiej? Czy istnieje współpraca międzynarodowa w tym zakresie? Jak funkcjonują tego typu stanowisk i znaleziska w Polsce – czy powstają wystawy muzealne, publikacje, wydarzenia? Jakich odkryć dokonano w ostatnich latach w tzw. Dolinie Śmierci nieopodal Chojnic na Pomorzu?
Świętokrzyskie skarby. Opowieść o niezwykłym regionie
2020-12-22 21:33:39
Rozmowa z dr. Andrzejem Przychodnim (archeologiem, dyrektorem Muzeum Historyczno-Archeologicznego w Ostrowcu Świętokrzyskim) na temat niezwykłego, a czasami niedocenianego dziedzictwa archeologicznego regionu świętokrzyskiego.
Jak wygląda dziedzictwo archeologiczne regionu świętokrzyskiego i jaka jest jego rola w naszej wiedzy o pradziejowej obecności człowieka na tym obszarze? Czym są pola górnicze i kopalnie krzemienia, jak działa muzeum Krzemionki i dlaczego znalazło się niedawno na liście światowego dziedzictwa UNESCO? Czy Krzemionki są zagrożone, czy mogą ulec zniszczeniu? Czy wpisanie ich na listę dziedzictwa UNESCO stworzy szansę na ich lepszą ochronę? Czy na terenie regionu świętokrzyskiego są aktywne grupy pasjonatów współpracujących z badaczami i muzealnikami? Czym są imprezy rekonstrukcyjno-edukacyjne takie jak Dymarki świętokrzyskie czy Żelazne Korzenie? Czy odtwarzanie dawnych rzemiosł, stylu życia ludzi np. w epoce żelaza czegoś nas uczy czy jest tylko ciekawą rozrywką? Jakie są plany i potrzeby dotyczące dziedzictwa przeszłości w regionie świętokrzyskim i plany Muzeum Historyczno-Archeologicznego w Ostrowcu Świętokrzyskim na kolejne lata?
Kultura i płeć. O gender, edukacji seksualnej i prawach kobiet
2020-11-06 15:50:50
Rozmowa z dr Marysią Woźniak (socjolożka, edukatorka seksualna, doradczyni HIV/AIDS, aktywistka) na temat postrzegania płci w kulturze. W rozmowie poruszane są kwestie badań i studiów genderowych w Polsce, edukacji seksualnej w polskich szkołach i innych zjawisk związanych z prawami kobiet i osób nieheteronormatywnych. Czym jest płeć społeczno-kulturowa? Dlaczego wpływ kultury na postrzeganie płci, choć z punktu widzenia nauki wydaje się oczywisty, budzi takie kontrowersje? Jak kultura kształtuje życie kobiet i mężczyzn? Jak budowane są role społeczne w procesie socjalizacji i jak wygląda to zjawisko w Polsce? Jak postrzegamy w naszej kulturze męskość i kobiecość? Jak wygląda sytuacja gender studies na polskich uczelniach? Dlaczego ta perspektywa badawcza jest ważna? Dlaczego problematyka edukacji seksualnej budzi nadal w naszym społeczeństwie wiele emocji i kontrowersji? Dlaczego edukacja seksualna jest potrzebna? Jak powinna wyglądać edukacja seksualna we współczesnej szkole? Jak podręczniki szkolne kształtują wiedzę o seksualności człowieka? Czy powielają mity i stereotypy? Jaką rolę w kwestiach tożsamości płciowej, płci kulturowej i edukacji seksualnej odgrywa język? Czy powinniśmy się uczyć mówić o tych sprawach w odpowiedni sposób, używając odpowiednich terminów?
Nieszkodliwi wariaci? Czyli co nauka mówi o pasji kolekcjonowania
2020-10-27 16:34:58
Rozmowa z dr. Michałem Wasilewski (Instytut Archeologii UJ) na temat antropologii i psychologii kolekcjonerstwa. Rozmowa jest próbą odpowiedzi na pytania o to kim są kolekcjonerzy i jakie kierują nimi motywacje.
Czy pierwsze kolekcje człowiek tworzył już w epoce kamienia? Kiedy człowiek rozpoczął kolekcjonowanie przedmiotów? Czym różni się zbieracz od kolekcjonera? Czy kobiety i mężczyźni kolekcjonują inaczej? Jakie są motywacje kolekcjonerów? Co zbierają współcześni kolekcjonerzy? Jakie są najdziwniejsze kolekcje? Czy kolekcjoner może zbierać wspomnienia lub wrażenia? Czy istnieje etyka kolekcjonowania? Czy każdy może być kolekcjonerem?