GPS - Globalny Punkt Spojrzenia w Radiu Lublin
Audycja o oddziaływaniu globalnego na lokalne i lokalnego na globalne. Rozmawiamy w poszukiwaniu orientacji w gąszczu problemów współczesnego świata.
Zaprasza Grzegorz Gil.
Kategorie:
Rządowe
Rządowe
GPS - o starym i nowym porządku globalnym
2024-04-18 14:34:00
Brytyjczyk Edward Hallett Carr (1892-1982) nie jest szczególnie znanym badaczem stosunków międzynarodowych. Jego realizm wykuwał się w realiach międzywojennych z widmem wojny w tle. Książka tego autora z 1939 r. uznawana jest za lekturę obowiązkową dla dyplomatów, badaczy i studentów stosunków międzynarodowych.
Jak to możliwe, że pozycja wydana blisko 100 lat temu się nie dezaktualizuje? Czy dorobek Carra żyje w nauce o stosunkach międzynarodowych, w których pewna jest tylko niepewność. Jak zmienił się świat w ciągu ostatnich 30 lat? Czy po „momencie jednobiegunowym” wywołanym rozpadem ZSRR nastąpiła dwu-, czy może wielobiegunowość? Czy świat ma swoją strukturę, której częścią jest geopolityka, a „nowy porządek” jest globalny? Czy ofensywne usposobienie niektórych mocarstw w latach dwudziestych XXI w. jest przypadkiem?
O dwóch kryzysach dwudziestolecia w XX i XXI w. porozmawiamy z Janem Sadkiewiczem (Universitas) oraz Bartłomiejem Radziejewskim (Nowa Konfederacja, autorem książki „Nowy porządek globalny").
Zaprasza Grzegorz Gil.
Brytyjczyk Edward Hallett Carr (1892-1982) nie jest szczególnie znanym badaczem stosunków międzynarodowych. Jego realizm wykuwał się w realiach międzywojennych z widmem wojny w tle. Książka tego autora z 1939 r. uznawana jest za lekturę obowiązkową dla dyplomatów, badaczy i studentów stosunków międzynarodowych.
Jak to możliwe, że pozycja wydana blisko 100 lat temu się nie dezaktualizuje? Czy dorobek Carra żyje w nauce o stosunkach międzynarodowych, w których pewna jest tylko niepewność. Jak zmienił się świat w ciągu ostatnich 30 lat? Czy po „momencie jednobiegunowym” wywołanym rozpadem ZSRR nastąpiła dwu-, czy może wielobiegunowość? Czy świat ma swoją strukturę, której częścią jest geopolityka, a „nowy porządek” jest globalny? Czy ofensywne usposobienie niektórych mocarstw w latach dwudziestych XXI w. jest przypadkiem?
O dwóch kryzysach dwudziestolecia w XX i XXI w. porozmawiamy z Janem Sadkiewiczem (Universitas) oraz Bartłomiejem Radziejewskim (Nowa Konfederacja, autorem książki „Nowy porządek globalny").
Zaprasza Grzegorz Gil.
GPS - o ISIS i terrorystach w cieniu wojny
2024-04-11 12:20:00
Terroryzm jest stary jak świat, zmieniając się razem z nim. W sensie metodologii współcześni zamachowcy z tzw. Państwa Islamskiego nie różnią się niczym od żydowskich sykariuszy sprzed dwóch tysięcy lat, choć stosowane przez nich środki przemocy mogą być obecnie dużo bardziej zaawansowane.
W ostatniej dekadzie terroryzm wytracił dynamikę wygenerowaną atakami z 11 września oraz wendetą USA w państwach mu sprzyjających. Pięć lat temu w Syrii zniszczono terytorialne resztki ISIS, a w 2022 r. Amerykanom udało się zlikwidować przywódcę Al-Kaidy.
Ostatni zamach w Rosji pokazuje jednak, że terroryści istnieją, a ich dezaktywacja jest dowodem skuteczności odpowiednich służb. Jaki wpływ na rozwój terroryzmu odegrała pandemia i wojna Rosji na Ukrainie? Skąd wzięło się ISIS Chorasan (ISKP) i komu zagraża?
W najnowszym GPS o „geografii” terroryzmu w 2024 r. porozmawiamy z Panem Pawłem Wójcikiem (niezależny analityk ds. terroryzmu).
Zaprasza Grzegorz Gil.
Terroryzm jest stary jak świat, zmieniając się razem z nim. W sensie metodologii współcześni zamachowcy z tzw. Państwa Islamskiego nie różnią się niczym od żydowskich sykariuszy sprzed dwóch tysięcy lat, choć stosowane przez nich środki przemocy mogą być obecnie dużo bardziej zaawansowane.
W ostatniej dekadzie terroryzm wytracił dynamikę wygenerowaną atakami z 11 września oraz wendetą USA w państwach mu sprzyjających. Pięć lat temu w Syrii zniszczono terytorialne resztki ISIS, a w 2022 r. Amerykanom udało się zlikwidować przywódcę Al-Kaidy.
Ostatni zamach w Rosji pokazuje jednak, że terroryści istnieją, a ich dezaktywacja jest dowodem skuteczności odpowiednich służb. Jaki wpływ na rozwój terroryzmu odegrała pandemia i wojna Rosji na Ukrainie? Skąd wzięło się ISIS Chorasan (ISKP) i komu zagraża?
W najnowszym GPS o „geografii” terroryzmu w 2024 r. porozmawiamy z Panem Pawłem Wójcikiem (niezależny analityk ds. terroryzmu).
Zaprasza Grzegorz Gil.
GPS - o Jemenie, Huti i Strażnikach Dobrobytu
2024-04-04 12:18:00
Jemen to najbiedniejsze państwo bliskowschodnie, któremu pod wieloma względami bliżej do Somalii z Rogu Afryki. Od Dżibuti oddziela go zresztą zaledwie 26-kilometrowa Brama Łez, która płacze nad losem tego kraju.
Mało kto wie, że tereny współczesnego Jemenu były jednak niegdyś oazą spokoju i prosperity kojarzonej z handlem kawą (arab. qawlah) oraz wonnymi żywicami. Będący prawdziwą mozaiką Jemen rozdzierany jest wojną domową od 1994 r. W jemeńskiej polityce pobrzmiewa historyczny podział na północ (de facto zachód) i południe Jemenu, który ożywił się jeszcze bardziej w 2004 r. wraz z powstaniem polityczno-religijnego ruchu Huti. Pomimo interwencji Arabii Saudyjskiej z 2015 r., Huti (Ansar Allah) mają się jednak względnie dobrze. Kim są jemeńscy Huti i w jaki sposób zagrażają bezpieczeństwu i rozwojowi międzynarodowemu? Co wokół Jemenu robią "Strażnicy Dobrobytu" i jakie są ich cele?
Na rozmowę z dr. Jackiem Raubo (portal defence24.pl, UAM w Poznaniu) zaprasza Grzegorz Gil.
Zaprasza Grzegorz Gil
Jemen to najbiedniejsze państwo bliskowschodnie, któremu pod wieloma względami bliżej do Somalii z Rogu Afryki. Od Dżibuti oddziela go zresztą zaledwie 26-kilometrowa Brama Łez, która płacze nad losem tego kraju.
Mało kto wie, że tereny współczesnego Jemenu były jednak niegdyś oazą spokoju i prosperity kojarzonej z handlem kawą (arab. qawlah) oraz wonnymi żywicami. Będący prawdziwą mozaiką Jemen rozdzierany jest wojną domową od 1994 r. W jemeńskiej polityce pobrzmiewa historyczny podział na północ (de facto zachód) i południe Jemenu, który ożywił się jeszcze bardziej w 2004 r. wraz z powstaniem polityczno-religijnego ruchu Huti. Pomimo interwencji Arabii Saudyjskiej z 2015 r., Huti (Ansar Allah) mają się jednak względnie dobrze. Kim są jemeńscy Huti i w jaki sposób zagrażają bezpieczeństwu i rozwojowi międzynarodowemu? Co wokół Jemenu robią "Strażnicy Dobrobytu" i jakie są ich cele?
Na rozmowę z dr. Jackiem Raubo (portal defence24.pl, UAM w Poznaniu) zaprasza Grzegorz Gil.
Zaprasza Grzegorz Gil
GPS - o misjach i świętowaniu w Gabonie
2024-03-28 09:25:00
Bienvenue à Gabon! Pax et Bonum! Gabon to jedno z państw, które leży okrakiem na równiku i niespecjalnie się afiszuje, będąc w cieniu bardziej znanego od siebie Kamerunu lub Republiki Konga. Choć Gabon słynie z największej w Afryce populacji goryli (80 procent wszystkich osobników w Afryce), to władzę sprawuje tam tradycyjnie gatunek homo sapiens. Trochę wbrew kapucyńskiej dewizie „pokój i dobro”, wyniki ostatnich wyborów zostały tam zakwestionowane przez wojskową juntę, która przejęła władzę. W co wierzą Gabończycy i co konkretnie robią wśród nich misjonarze z Polski? Jaki jest język liturgii? Jak na gabońskim równiku obchodzi się Święta Wielkanocne? Czy kultury rodzime dadzą się pogodzić z Ewangelią? W kolejnym GPS porozmawiamy z ojcem Sebastianem Piaskiem z misji kapucynów OFM CAP w Gabonie, myśląc o nadchodzących Świętach.
Zaprasza Grzegorz Gil.
Bienvenue à Gabon! Pax et Bonum! Gabon to jedno z państw, które leży okrakiem na równiku i niespecjalnie się afiszuje, będąc w cieniu bardziej znanego od siebie Kamerunu lub Republiki Konga. Choć Gabon słynie z największej w Afryce populacji goryli (80 procent wszystkich osobników w Afryce), to władzę sprawuje tam tradycyjnie gatunek homo sapiens. Trochę wbrew kapucyńskiej dewizie „pokój i dobro”, wyniki ostatnich wyborów zostały tam zakwestionowane przez wojskową juntę, która przejęła władzę. W co wierzą Gabończycy i co konkretnie robią wśród nich misjonarze z Polski? Jaki jest język liturgii? Jak na gabońskim równiku obchodzi się Święta Wielkanocne? Czy kultury rodzime dadzą się pogodzić z Ewangelią? W kolejnym GPS porozmawiamy z ojcem Sebastianem Piaskiem z misji kapucynów OFM CAP w Gabonie, myśląc o nadchodzących Świętach.
Zaprasza Grzegorz Gil.
GPS - o podzielonych Stanach (Zjednoczonych)
2024-03-21 10:23:00
Przyjęło się mówić, że społeczeństwo amerykańskie to prawdziwy tygiel (melting pot), w którym zlewają się kultury różnych grup etnicznych, rodząc nową jakość i dobrobyt. Dla wielu z nas Stany Zjednoczone nieodłącznie kojarzą się także z „American dream”. Patrząc z bliska, wydaje się jednak, że dla dużej części Amerykanów ten sen minął, a jego miejsce zajęło rozczarowanie („Make America Great Again”). Wiele wskazuje na to, że w wyścigu o fotel 47. prezydenta czeka nas rewanż Joe Bidena (81 lat) z Donaldem Trumpem (77). Choć każde wybory polaryzują społeczeństwo, w tym kontekście Amerykanie są wyjątkowo zgodni, życząc sobie innych kandydatów (sic!). Jak bardzo podzielona jest współczesna Ameryka? Czym różnią się od siebie „Ameryki” Bidena i Trumpa? Kim są ich wyborcy i gdzie rozstrzygnie się wyścig do Białego Domu? O Ameryce widzianej przez pryzmat (pra)wyborów, które wpływają na cały świat, porozmawiamy z Panem Andrzejem Kohutem (amerykanista, twórca podkastu „Po amerykańsku”).
Zaprasza Grzegorz Gil.
Przyjęło się mówić, że społeczeństwo amerykańskie to prawdziwy tygiel (melting pot), w którym zlewają się kultury różnych grup etnicznych, rodząc nową jakość i dobrobyt. Dla wielu z nas Stany Zjednoczone nieodłącznie kojarzą się także z „American dream”. Patrząc z bliska, wydaje się jednak, że dla dużej części Amerykanów ten sen minął, a jego miejsce zajęło rozczarowanie („Make America Great Again”). Wiele wskazuje na to, że w wyścigu o fotel 47. prezydenta czeka nas rewanż Joe Bidena (81 lat) z Donaldem Trumpem (77). Choć każde wybory polaryzują społeczeństwo, w tym kontekście Amerykanie są wyjątkowo zgodni, życząc sobie innych kandydatów (sic!). Jak bardzo podzielona jest współczesna Ameryka? Czym różnią się od siebie „Ameryki” Bidena i Trumpa? Kim są ich wyborcy i gdzie rozstrzygnie się wyścig do Białego Domu? O Ameryce widzianej przez pryzmat (pra)wyborów, które wpływają na cały świat, porozmawiamy z Panem Andrzejem Kohutem (amerykanista, twórca podkastu „Po amerykańsku”).
Zaprasza Grzegorz Gil.
GPS - o Malediwach i Sri Lance
2024-03-14 10:21:00
Ocean Indyjski nie kojarzy nam się raczej z żadną większą wyspą (poza Madagaskarem i... Cejlonem), ale z pewnością znajduje się tam kilka mniejszych państw wyspiarskich oraz archipelagowych, które mogą przykuwać uwagę turysty. Koszt wycieczki na Cejlon w ramach oferty "last minute" kosztuje ponad 5 tysięcy złotych, a w folderach turystycznych Sri Lankę łączy się "w pakiecie" z krótkim wypadem na Malediwy. Chińskie przysłowie mówi jednak, że "turysta ma duże oczy, ale nic nie widzi"... Jaki jest przepis Lankijczyków na pokój po dekadach wojny domowej? Co na Malediwach robią resztki po tzw. "Państwie Islamskim"? Jak żyje się w państwie, którego największy "szczyt" jest depresją? Czy oba kraje są częścią chińskiej inicjatywy "Pasa i Szlaku"? O Malediwach i Sri Lance oraz ich geopolitycznej roli w Indo-Pacyfiku porozmawiamy z Patrykiem Kugielem (PISM), który niedawno wrócił z tej części świata.
Zaprasza Grzegorz Gil.
Ocean Indyjski nie kojarzy nam się raczej z żadną większą wyspą (poza Madagaskarem i... Cejlonem), ale z pewnością znajduje się tam kilka mniejszych państw wyspiarskich oraz archipelagowych, które mogą przykuwać uwagę turysty. Koszt wycieczki na Cejlon w ramach oferty "last minute" kosztuje ponad 5 tysięcy złotych, a w folderach turystycznych Sri Lankę łączy się "w pakiecie" z krótkim wypadem na Malediwy. Chińskie przysłowie mówi jednak, że "turysta ma duże oczy, ale nic nie widzi"... Jaki jest przepis Lankijczyków na pokój po dekadach wojny domowej? Co na Malediwach robią resztki po tzw. "Państwie Islamskim"? Jak żyje się w państwie, którego największy "szczyt" jest depresją? Czy oba kraje są częścią chińskiej inicjatywy "Pasa i Szlaku"? O Malediwach i Sri Lance oraz ich geopolitycznej roli w Indo-Pacyfiku porozmawiamy z Patrykiem Kugielem (PISM), który niedawno wrócił z tej części świata.
Zaprasza Grzegorz Gil.
GPS - o Iraku po interwencji
2024-03-07 10:13:00
W dorzeczu rzek Tygrys i Eufrat rozwinęły się pierwsze cywilizacje i system miast-państw, który z czasem przerodził się w imperium babilońskie. Współczesny Irak, bo o nim mowa, trudno jednak uznać za synonim potęgi czy „imperium". Przez lata rządzony w sposób autokratyczny, zyskał on za to miano „reżimu", w którym (pod groźbą kary) musieli odnaleźć się wszyscy Irakijczycy. Zanim doszło do interwencji USA w ich ojczyźnie (2003), Saddam Husajn skonsolidował swoją władzę na tyle, że „zmiana reżimu" była możliwa jedynie z zewnątrz.
Jaki jest „postinterwencyjny" Irak i czym różni się od Iraku Husajna? Co pozostało po tzw. „Państwie Islamskim"? Kim są iraccy Kurdowie i Haszed Szaabi? Kto stoi za atakami na amerykańską bazę Tower 22 w Jordanii i czy mają one związek z Irakiem?
Gościem audycji GPS będzie dr Witold Repetowicz, autor książek o Iraku, w tym m.in. „Allah akbar. Wojna i pokój w Iraku" (2019). Na rozmowę zaprasza Grzegorz Gil.
W dorzeczu rzek Tygrys i Eufrat rozwinęły się pierwsze cywilizacje i system miast-państw, który z czasem przerodził się w imperium babilońskie. Współczesny Irak, bo o nim mowa, trudno jednak uznać za synonim potęgi czy „imperium". Przez lata rządzony w sposób autokratyczny, zyskał on za to miano „reżimu", w którym (pod groźbą kary) musieli odnaleźć się wszyscy Irakijczycy. Zanim doszło do interwencji USA w ich ojczyźnie (2003), Saddam Husajn skonsolidował swoją władzę na tyle, że „zmiana reżimu" była możliwa jedynie z zewnątrz.
Jaki jest „postinterwencyjny" Irak i czym różni się od Iraku Husajna? Co pozostało po tzw. „Państwie Islamskim"? Kim są iraccy Kurdowie i Haszed Szaabi? Kto stoi za atakami na amerykańską bazę Tower 22 w Jordanii i czy mają one związek z Irakiem?
Gościem audycji GPS będzie dr Witold Repetowicz, autor książek o Iraku, w tym m.in. „Allah akbar. Wojna i pokój w Iraku" (2019). Na rozmowę zaprasza Grzegorz Gil.
GPS - o matematyce w stosunkach międzynarodowych
2024-02-29 12:24:00
W stosunkach międzynarodowych mamy dużo działań, nierówności i potęg. Na pierwszy rzut oka wydaje się zatem, że geopolityczny świat w wielu miejscach styka się z matematyką, a ta może nam pomóc lepiej go zrozumieć. Matematyka to przecież „potęga”, a raczej „królowa nauk”! Tak jak w matematyce, w świecie państw obowiązuje określona kolejność działań, ale niekoniecznie jest ona taka sama w obu przypadkach...
W najnowszym GPS zastanowimy się nad użytecznością matematyki stosowanej w XXI w. Wiek wcześniej matematyczna "Bomba" doprowadziła do skrócenia wojny, do czego zresztą walnie przyczynili się polscy kryptolodzy. Czy matematyce grozi detronizacja w epoce sztucznej inteligencji? O kondycji matematyki, teorii gier, teorii grafów oraz innych modelach matematycznych, które znajdują lub mogą znaleźć zastosowanie w stosunkach międzynarodowych, porozmawiamy z prof. Mariuszem Bieńkiem oraz Wojciechem Stachyrą (obaj UMCS).
Zaprasza Grzegorz Gil.
W stosunkach międzynarodowych mamy dużo działań, nierówności i potęg. Na pierwszy rzut oka wydaje się zatem, że geopolityczny świat w wielu miejscach styka się z matematyką, a ta może nam pomóc lepiej go zrozumieć. Matematyka to przecież „potęga”, a raczej „królowa nauk”! Tak jak w matematyce, w świecie państw obowiązuje określona kolejność działań, ale niekoniecznie jest ona taka sama w obu przypadkach...
W najnowszym GPS zastanowimy się nad użytecznością matematyki stosowanej w XXI w. Wiek wcześniej matematyczna "Bomba" doprowadziła do skrócenia wojny, do czego zresztą walnie przyczynili się polscy kryptolodzy. Czy matematyce grozi detronizacja w epoce sztucznej inteligencji? O kondycji matematyki, teorii gier, teorii grafów oraz innych modelach matematycznych, które znajdują lub mogą znaleźć zastosowanie w stosunkach międzynarodowych, porozmawiamy z prof. Mariuszem Bieńkiem oraz Wojciechem Stachyrą (obaj UMCS).
Zaprasza Grzegorz Gil.
GPS - o małej Danii w wielkim świecie
2024-02-22 12:21:00
W Europie jest wiele państw małych, ale niewiele z nich skutecznie rywalizuje z dużo większymi od siebie. Potomkowie Wikingów, miłośnicy monarchii i wynalazcy genialnych klocków "Lego", w których nigdy nie pojawiły się zestawy wojskowe... Dlaczego? Dania to tradycja neutralności, która jednak skończyła się wraz z przystąpieniem tego państwa do NATO (1949). Nie uchroniło to jednak Duńczyków przed wybuchem "wojny o whisky" ze swoim amerykańskim sojusznikiem (sic!). Kto rządzi w Danii? Czy duńska polityka jest złożona niczym duńskie samogłoski (æ)?
Skąd bierze się bogactwo Duńczyków mierzone według PKB per capita i czy jest ono elementem "hygge"? W jaki sposób maleńka Dania utrzymała Grenlandię i czy Duńczycy popierają rozszerzenie UE i NATO o Ukrainę i inne kraje? O tym, "co dzieje się w państwie duńskim" porozmawiamy z Panem Mateuszem Gibałą ("Polityka po nordycku"). Bliv hængende!
Zaprasza Grzegorz Gil.
W Europie jest wiele państw małych, ale niewiele z nich skutecznie rywalizuje z dużo większymi od siebie. Potomkowie Wikingów, miłośnicy monarchii i wynalazcy genialnych klocków "Lego", w których nigdy nie pojawiły się zestawy wojskowe... Dlaczego? Dania to tradycja neutralności, która jednak skończyła się wraz z przystąpieniem tego państwa do NATO (1949). Nie uchroniło to jednak Duńczyków przed wybuchem "wojny o whisky" ze swoim amerykańskim sojusznikiem (sic!). Kto rządzi w Danii? Czy duńska polityka jest złożona niczym duńskie samogłoski (æ)?
Skąd bierze się bogactwo Duńczyków mierzone według PKB per capita i czy jest ono elementem "hygge"? W jaki sposób maleńka Dania utrzymała Grenlandię i czy Duńczycy popierają rozszerzenie UE i NATO o Ukrainę i inne kraje? O tym, "co dzieje się w państwie duńskim" porozmawiamy z Panem Mateuszem Gibałą ("Polityka po nordycku"). Bliv hængende!
Zaprasza Grzegorz Gil.
GPS - o stosunkach międzynarodowych w kinematografii
2024-02-15 10:14:00
Czy zastanawialiście się Państwo, jaki gatunek filmowy najbardziej oddaje istotę stosunków międzynarodowych? Melodramat, thriller, film sensacyjny, a może po prostu kryminał (?) Prawdopodobnie w relacjach tego typu odnajdziemy cechy wszystkich wspomnianych gatunków. Historia kinematografii niewątpliwie przeplata się z historią najnowszą stosunków międzynarodowych, która pełna jest zbrojnych i dyplomatycznych zwrotów akcji. Czy produkcje filmowe o momentach kulminacyjnych w historii mogą być obiektywne? Jak rozkłada się potęga w kinematografii międzynarodowej? Skąd wziął się Hollywood i jak możemy tłumaczyć jego fenomen? Kto robi najlepsze kino polityczne? O najbardziej ikonicznych filmach na temat polityki międzynarodowej porozmawiamy z dr. Łukaszem Jasiną, który wprowadzi nas w świat kinematografii okiem krytyka (filmowego) oraz praktyka (dyplomaty). Nie zabraknie dobrej muzyki filmowej.
Scenariusz i realizacja: Grzegorz Gil.
Czy zastanawialiście się Państwo, jaki gatunek filmowy najbardziej oddaje istotę stosunków międzynarodowych? Melodramat, thriller, film sensacyjny, a może po prostu kryminał (?) Prawdopodobnie w relacjach tego typu odnajdziemy cechy wszystkich wspomnianych gatunków. Historia kinematografii niewątpliwie przeplata się z historią najnowszą stosunków międzynarodowych, która pełna jest zbrojnych i dyplomatycznych zwrotów akcji. Czy produkcje filmowe o momentach kulminacyjnych w historii mogą być obiektywne? Jak rozkłada się potęga w kinematografii międzynarodowej? Skąd wziął się Hollywood i jak możemy tłumaczyć jego fenomen? Kto robi najlepsze kino polityczne? O najbardziej ikonicznych filmach na temat polityki międzynarodowej porozmawiamy z dr. Łukaszem Jasiną, który wprowadzi nas w świat kinematografii okiem krytyka (filmowego) oraz praktyka (dyplomaty). Nie zabraknie dobrej muzyki filmowej.
Scenariusz i realizacja: Grzegorz Gil.