::
::
Debata dr. Stanisława Bajtlika i prof. dr. hab. Jarosława Włodarczyka na temat wielkich naukowych wpadek odbyła się w ramach XVI Festiwalu Nauki w Warszawie [28 września 2012 r.]
Od czasu do czasu świat dowiaduje się o niezwykłych pomyłkach naukowców. Jak i dlaczego do nich dochodzi? Jakie są ich cechy wspólne? Jak nauka oczyszcza się z błędnych wyników? Czy wpadki to kompromitacja nauki, czy też ich falsyfikacja to powód do dumy? Czy możemy być pewni, że w dzisiejszej nauce nie żyjemy w fałszywych przekonaniach wynikających z niesfalsyfikowanych „wielkich wpadek”?
Wpadki są przede wszystkim bardzo kosztowne. Przekonali się o tym budowniczowie Kosmicznego Teleskopu Hubble’a, którzy przeznaczyli na niego pół miliarda dolarów. Natychmiast po umieszczeniu teleskopu na orbicie odkryto, że to najlepiej wyszlifowane zwierciadło świata daje niewyraźny obraz obiektów. Dopiero po kolejnych, również bardzo kosztownych naprawach teleskop zacząć dostarczać wysokiej klasy zdjęć.
Najświeższą wielką wpadką naukowców (z 2011 roku) było doniesienie, jakoby neutrina poruszały się szybciej niż światło. Informacja okazała się nieprawdziwa – w tym przypadku „zawinił” niedostatecznie mocno wciśnięty kabel w jednym z urządzeń wykorzystanym w eksperymencie.
Pod koniec lat 90. XX wieku dwaj uznani fizycy Stanley Pons z University of Utah i Martin Fleischmann z University of Southampton, ogłosili, że wynaleźli prostą metodę wykonania zimnej fuzji (nazwa hipotetycznej metody fuzji jąder atomowych) atomów deuteru. Doniesienie okazało się zbyt pochopne, a fizycy okryci zostali niesławą.
Inną sensacją było wykrycie pod koniec lat 60.XX wieku paliwody (nowej formy wody, charakteryzującej się m.in. wyższą temperaturą wrzenia). Ponieważ paliwodę „odkrył” badacz radziecki, w Stanach Zjednoczonych rozpoczął się wyścig o wynalezienie paliwody o jeszcze wyższej temperaturze wrzenia. Oczywiście paliwoda tak naprawdę nie została nigdy uzyskana.
W rywalizacji o nowe „odkrycia” naukowcy dopuszczali się również fałszerstw, mistyfikacji i celowego wprowadzania kolegów w błąd. Ponadto do wpadek przyczyniały się również żarty naukowców, za innych brane na poważnie. Jak trafnie zauważył Arthur Hays Sulzberger, wydawca NYT w latach 1935-1961 „Trzeba mieć umysł otwarty, ale nie na tyle, żeby mózg wypadł”.
Drugą część wykładu zakończyła krótka dyskusja z uczestnikami wykładu.
Jest to odcinek podkastu:
Wszechnica.org.pl - Nauka
„Wszechnica.org.pl - Nauka” to baza wykładów zrealizowanych we współpracy z prestiżowymi instytucjami naukowymi. Wśród naszych partnerów znajdują się m.in. Festiwal Nauki w Warszawie, Muzeum Ziemi PAN, Kampus Ochota UW, Instytut Biologii Doświadczalnej im. Nenckiego PAN oraz kawiarnie naukowe. Wszechnica.org.pl nagrywa też własne rozmowy z ludźmi nauki. Projekt realizowany jest przez Fundację Wspomagania Wsi. Do korzystania z naszego serwisu zapraszamy wszystkich, którzy cenią sobie rzetelną wiedzę oraz ciekawe dyskusje. Zapraszamy też na nasz drugi kanał "Wszechnica.org.pl - Historia".