::
::
12 października 2023 roku wykład z cyklu „Słowem o musicalu” zatytułowany „Jak przetłumaczyć musical” poprowadził Daniel Wyszogrodzki.
"Tłumacz musicali musi zmierzyć się z ograniczeniami nieznanymi większości tłumaczy literackich. Przede wszystkim obowiązuje go nienaruszalna partytura – jest to wyraźnie określone w umowie licencyjnej. To oznacza, że nie może dodać ani odjąć ani jednej nuty. Oczywiście nie wchodzi w grę transakcentacja. Większość musicali tłumaczymy z angielskiego, gdzie słowa są krótkie, frazy zwarte, zaś akcenty padają na ostatnie sylaby – wszystko to sprawia, że dopasowanie polszczyzny do muzyki skomponowanej w innych częściach świata jest bardzo trudne, czasami wydaje się niemożliwe. Tłumacz nie zna jednak tego pojęcia – wszystko co trzeba przetłumaczyć, można przetłumaczyć, pozostaje kwestia zgodności z oryginałem. I tutaj pod nasze nogi rzucana jest kolejna translatorska kłoda – wiele agencji teatralnych wymaga przedstawienie tzw. tłumaczeń zwrotnych. I to w tabelkach! Tak więc tłumacz jest kontrolowany, patrzy się mu na ręce. Czasami trzeba negocjować zasadność polskiego tekstu z osobami, które polskim nie władają.
Ale to nas nie zniechęca, bowiem tłumaczenie musicali przynosi liczne gratyfikacje. Praca ze wspaniałym materiałem muzycznym, różnorodnym, zawsze innym. Ogromne urozmaicenie tematyczne – od baśni Disneya („Alladyn”), po wielką literaturę europejską („Les Miserables” według Hugo, czy „Oliver!” według Dickensa). W swoim dorobku mam poezje literackiego Noblisty – to według wierszy T.S. Eliota powstał musical „Koty”. Tłumaczyłem komedie („Producenci”) i dramaty („Doktor Żywago”).
Osobnym wyzwaniem jest humor w dialogach albo stylizacje językowe – jednego i drugiego pełno jest w „Tańcu wampirów”. To naprawdę fascynująca dziedzina translatoryki, a największą nagrodą dla tłumacza są owacje na stojąco po przedstawieniu premierowym. Co prawda publiczność oklaskuje artystów, ale tłumacz – człowiek cienia – w kulisach uśmiecha się pod nosem i nie czeka na pochwały. Tajemnica tego zawodu: kiedy tłumaczenie jest dobre, nikt o nim nie mówi."
__________
O cyklu
Teatr musicalowy w Polsce cieszy się ogromnym zainteresowaniem setek tysięcy widzów. Kolejne premiery biją rekordy frekwencyjne, rozwija się „turystyka musicalowa”. Twórcy nie sięgają wyłącznie po znane broadwayowskie formaty – coraz śmielej inspirują się klasyką polskiej literatury, przyczyniając się tym samym do upowszechniania i popularyzacji polskiej kultury. Co roku polskie teatry przygotowują 20 premier, co przy ogromnym nakładzie środków niezbędnych przy produkcji spektaklu musicalowego pokazuje, jak intensywnie rozwija się życie musicalowe w Polsce. Jednocześnie mamy świadomość, że wiedza na temat tej dziedziny teatru jest wśród polskich widzów nikła i fragmentaryczna.
Instytut Teatralny proponuje w roku 2023 cykl wykładów o teorii, historii i współczesności musicalu w Polsce i na świecie. Do współpracy zaprosiliśmy ekspertów w tej dziedzinie – artystów, teatrologów, literaturoznawców i muzykologów.
__________
W czołówce podcastu wykorzystaliśmy muzykę:
The following music was used for this media project:
Music: Light Sting by Kevin MacLeod
Free download: https://filmmusic.io/song/3979-light-sting
License (CC BY 4.0): https://filmmusic.io/standard-license
Jest to odcinek podkastu:
Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego
Witamy w podcaście Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego. Znajdziecie tu rozmowy, które powstają co dwa tygodnie dla "Raptularza" e-teatru oraz archiwalne podcasty i audycje Instytutu.