Poza kontekstem
POZA KONTEKSTEM to popularnonaukowy kanał i podcast, w którym znajdziecie newsy ze świata archeologii, rozmowy z naukowcami i pasjonatami przeszłości oraz wiele ciekawostek ze świata badań nad przeszłością człowieka. Zapraszamy Was tym samym do namysłu nad ludzką kulturą i naszymi relacjami z otaczającym nas światem. Wspólnie rozwiązujmy zagadki przeszłości!
Treści, które znajdziecie na kanale tworzą archeolodzy związani z Instytutem Archeologii UJ.
Nieszkodliwi wariaci? Czyli co nauka mówi o pasji kolekcjonowania
2020-10-27 16:34:58
Rozmowa z dr. Michałem Wasilewski (Instytut Archeologii UJ) na temat antropologii i psychologii kolekcjonerstwa. Rozmowa jest próbą odpowiedzi na pytania o to kim są kolekcjonerzy i jakie kierują nimi motywacje.
Czy pierwsze kolekcje człowiek tworzył już w epoce kamienia? Kiedy człowiek rozpoczął kolekcjonowanie przedmiotów? Czym różni się zbieracz od kolekcjonera? Czy kobiety i mężczyźni kolekcjonują inaczej? Jakie są motywacje kolekcjonerów? Co zbierają współcześni kolekcjonerzy? Jakie są najdziwniejsze kolekcje? Czy kolekcjoner może zbierać wspomnienia lub wrażenia? Czy istnieje etyka kolekcjonowania? Czy każdy może być kolekcjonerem?
Rozmowa z dr. Michałem Wasilewski (Instytut Archeologii UJ) na temat antropologii i psychologii kolekcjonerstwa. Rozmowa jest próbą odpowiedzi na pytania o to kim są kolekcjonerzy i jakie kierują nimi motywacje.
Czy pierwsze kolekcje człowiek tworzył już w epoce kamienia? Kiedy człowiek rozpoczął kolekcjonowanie przedmiotów? Czym różni się zbieracz od kolekcjonera? Czy kobiety i mężczyźni kolekcjonują inaczej? Jakie są motywacje kolekcjonerów? Co zbierają współcześni kolekcjonerzy? Jakie są najdziwniejsze kolekcje? Czy kolekcjoner może zbierać wspomnienia lub wrażenia? Czy istnieje etyka kolekcjonowania? Czy każdy może być kolekcjonerem?
Dziedzictwo SOLIDARNOŚCI w dzisiejszym świecie. Wokół misji Europejskiego Centrum Solidarności - rozmowa z dr. Jackiem Kołtanem
2020-10-01 16:17:28
Rozmowa z dr. Jackiem Kołtanem (Europejskie Centrum Solidarności) na temat dziedzictwa wielkiego ruchu Solidarność, który obudził nadzieję i energię Polski i świata w 1980 roku.
Czym była Solidarność z roku 1980 i czym jest „dziedzictwo Solidarności”? Czy można mówić o jednym „dziedzictwie Solidarności” czy raczej o wielu pamięciach o tamtych wydarzeniach? Jaka wizja Polski wyłania się z ruchu i dokumentów Solidarności w latach 80-81? Dlaczego idee, które zjednoczyły tak liczną grupę ludzi w latach 80-tych nie doprowadziły do celów, które przyświecały ich twórcom. Jaką rolę idee Solidarności odegrały w zmianach, które zaszły w Europie w latach 80tych i 90tych XX wieku? Czy pamięć o tamtych wydarzeniach jest rodzajem narodowego fantazmatu, marzeniem o państwie doskonałym, utopią niemożliwą do zrealizowania? Jak opowiadać o „Solidarności” i jej dziedzictwie i czy to jest możliwe bez wywoływania konfliktów? Co znaczy dziś, szczególnie dla młodego człowieka, bycie „spadkobiercą Solidarności”? Czy ten ruch, te idee nas do czegoś zobowiązują? Czy czeka nas ponowna potrzeba budowania ruchu wolnościowego na zwór Solidarności?
Rozmowa z dr. Jackiem Kołtanem (Europejskie Centrum Solidarności) na temat dziedzictwa wielkiego ruchu Solidarność, który obudził nadzieję i energię Polski i świata w 1980 roku.
Czym była Solidarność z roku 1980 i czym jest „dziedzictwo Solidarności”? Czy można mówić o jednym „dziedzictwie Solidarności” czy raczej o wielu pamięciach o tamtych wydarzeniach? Jaka wizja Polski wyłania się z ruchu i dokumentów Solidarności w latach 80-81? Dlaczego idee, które zjednoczyły tak liczną grupę ludzi w latach 80-tych nie doprowadziły do celów, które przyświecały ich twórcom. Jaką rolę idee Solidarności odegrały w zmianach, które zaszły w Europie w latach 80tych i 90tych XX wieku? Czy pamięć o tamtych wydarzeniach jest rodzajem narodowego fantazmatu, marzeniem o państwie doskonałym, utopią niemożliwą do zrealizowania? Jak opowiadać o „Solidarności” i jej dziedzictwie i czy to jest możliwe bez wywoływania konfliktów? Co znaczy dziś, szczególnie dla młodego człowieka, bycie „spadkobiercą Solidarności”? Czy ten ruch, te idee nas do czegoś zobowiązują? Czy czeka nas ponowna potrzeba budowania ruchu wolnościowego na zwór Solidarności?
Wojna cesarzy, śmierć żołnierzy. Zapomniany front I Wojny Światowej
2020-09-21 12:29:29
Rozmowa z drem Marcinem Czarnowiczem (Instytut Archeologii UJ) na temat frontu wschodniego I Wojny Światowej, który przebiegał przez tereny obecnej Polski. Walczyło i ginęło na nim wielu Polaków, żołnierzy armii zaborczych. Część z nich stała się kadrą Wojska Polskiego, odrodzonego po 1918 roku. Dziś miejsca walk i cmentarze wojenne z tamtego czasu pozostają w większości zapomniane.
Dlaczego I Wojna Światowa jest tak słabo obecna w naszej zbiorowej pamięci? Czy to była "nasza" wojna? Ilu Polaków walczyło i zginęło na wschodnim froncie wielkiej Wojny? Jak wygląda upamiętnienie tych wydarzeń na terenie Polski? Kto dba o ślady tamtych wydarzeń i jak one wyglądają? Dlaczego tamte wydarzenia powinny być dla nas ważne i jak dbać o zachowanie pamięci o nich? Czy naukowcy badają ślady Wielkiej Wojny w Polsce? Co archeolodzy odkrywają podczas prac badawczych na dawnym froncie wschodnim I Wojny Światowej?
Rozmowa z drem Marcinem Czarnowiczem (Instytut Archeologii UJ) na temat frontu wschodniego I Wojny Światowej, który przebiegał przez tereny obecnej Polski. Walczyło i ginęło na nim wielu Polaków, żołnierzy armii zaborczych. Część z nich stała się kadrą Wojska Polskiego, odrodzonego po 1918 roku. Dziś miejsca walk i cmentarze wojenne z tamtego czasu pozostają w większości zapomniane.
Dlaczego I Wojna Światowa jest tak słabo obecna w naszej zbiorowej pamięci? Czy to była "nasza" wojna? Ilu Polaków walczyło i zginęło na wschodnim froncie wielkiej Wojny? Jak wygląda upamiętnienie tych wydarzeń na terenie Polski? Kto dba o ślady tamtych wydarzeń i jak one wyglądają? Dlaczego tamte wydarzenia powinny być dla nas ważne i jak dbać o zachowanie pamięci o nich? Czy naukowcy badają ślady Wielkiej Wojny w Polsce? Co archeolodzy odkrywają podczas prac badawczych na dawnym froncie wschodnim I Wojny Światowej?
Egiptologia w XXI wieku. Pogoń za mitem czy nowoczesna nauka? - rozmowa z dr. Wojciechem Ejsmondem
2020-09-06 18:59:10
Rozmowa z dr. Wojciechem Ejsmondem (Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN, kierownik misji badawczej w Gebelein) na temat miejsca współczesnej egiptologii w nauce i pracy archeologów w Egipcie.
Jaka jest różnica pomiędzy archeologiem a egiptologiem? Czym zajmują się dzisiaj badacze dziejów starożytnego Egiptu? Czy w Egipcie jest jeszcze coś do odkrycia? Jakie zagadki tamtej cywilizacji pozostają nierozwiązane? Jak wygląda polska obecność naukowa w Egipcie? Czy polscy archeolodzy odnoszą na tym polu sukcesy? Czy popkulturowy wizerunek archeologa-egiptologa pokrywa się z naukową rzeczywistością? Czego uczą nas dzieje starożytnego Egiptu? Jak zostać egiptologiem?
Rozmowa z dr. Wojciechem Ejsmondem (Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN, kierownik misji badawczej w Gebelein) na temat miejsca współczesnej egiptologii w nauce i pracy archeologów w Egipcie.
Jaka jest różnica pomiędzy archeologiem a egiptologiem? Czym zajmują się dzisiaj badacze dziejów starożytnego Egiptu? Czy w Egipcie jest jeszcze coś do odkrycia? Jakie zagadki tamtej cywilizacji pozostają nierozwiązane? Jak wygląda polska obecność naukowa w Egipcie? Czy polscy archeolodzy odnoszą na tym polu sukcesy? Czy popkulturowy wizerunek archeologa-egiptologa pokrywa się z naukową rzeczywistością? Czego uczą nas dzieje starożytnego Egiptu? Jak zostać egiptologiem?
Katalonia: tożsamość, niepodległość, przyszłość - rozmowa z dr Rozalią Sasor
2020-07-25 11:16:51
Rozmowa z dr Rozalią Sasor (kierowniczka Pracowni Studiów Katalońskich, Instytutu Filologii Romańskiej UJ) na temat historii i teraźniejszości Katalonii. Próba odpowiedzi na pytania o genezę i przyszłość katalońskiej walki o niepodległość.
Co mówi nam historia Katalonii o katalońskiej tożsamości? Co to znaczy być Katalończykiem i jakie są elementy katalońskiej tożsamości. Dlaczego Katalończycy to odrębny naród? Dlaczego młodzi Katalończycy są bardziej aktywnie zaangażowani w walkę o niepodległość niż starsze pokolenia? Jak dba się w Katalonii o utrzymanie tożsamości i tradycji? Czy Katalonia znacząco różni się od Hiszpanii? Czy Katalonia będzie kiedyś niepodległym państwem? Jak Europa patrzy na Katalonię?
Rozmowa z dr Rozalią Sasor (kierowniczka Pracowni Studiów Katalońskich, Instytutu Filologii Romańskiej UJ) na temat historii i teraźniejszości Katalonii. Próba odpowiedzi na pytania o genezę i przyszłość katalońskiej walki o niepodległość.
Co mówi nam historia Katalonii o katalońskiej tożsamości? Co to znaczy być Katalończykiem i jakie są elementy katalońskiej tożsamości. Dlaczego Katalończycy to odrębny naród? Dlaczego młodzi Katalończycy są bardziej aktywnie zaangażowani w walkę o niepodległość niż starsze pokolenia? Jak dba się w Katalonii o utrzymanie tożsamości i tradycji? Czy Katalonia znacząco różni się od Hiszpanii? Czy Katalonia będzie kiedyś niepodległym państwem? Jak Europa patrzy na Katalonię?
Postprawda, fake newsy i rzeczywistość, czyli jak korzystać z mediów i nie zwariować - rozmowa z dr Aleksandrą Powierską
2020-06-21 10:55:30
Rozmowa z dr Aleksandrą Powierską (Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie) na temat kondycji współczesnych mediów i ich roli w społeczeństwie. W rozmowie pojawiają się takie tematy jak wszechobecne fake newsy, brutalny i przerysowany przekaz czy manipulacje i pseudonaukowe teorie. Czy w świecie postprawdy jest miejsce na rzetelny przekaz medialny? Czy historia mediów to dzieje manipulacji i oszustw? Czy autorzy przekazu medialnego to genialny psycholodzy? Czy jesteśmy przygotowani by samodzielnie szukać w mediach prawdy? Kto jest winny brutalizacji przekazu medialnego? Jak zmieniło świat mediów pojawienie się internetowych mediów społecznościowych? Czy można być dobrym tzw. dziennikarzem obywatelskim? Jak w czasach pandemii nie zwariować korzystając z mediów?
Rozmowa z dr Aleksandrą Powierską (Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie) na temat kondycji współczesnych mediów i ich roli w społeczeństwie. W rozmowie pojawiają się takie tematy jak wszechobecne fake newsy, brutalny i przerysowany przekaz czy manipulacje i pseudonaukowe teorie. Czy w świecie postprawdy jest miejsce na rzetelny przekaz medialny? Czy historia mediów to dzieje manipulacji i oszustw? Czy autorzy przekazu medialnego to genialny psycholodzy? Czy jesteśmy przygotowani by samodzielnie szukać w mediach prawdy? Kto jest winny brutalizacji przekazu medialnego? Jak zmieniło świat mediów pojawienie się internetowych mediów społecznościowych? Czy można być dobrym tzw. dziennikarzem obywatelskim? Jak w czasach pandemii nie zwariować korzystając z mediów?
In Vino Veritas. Alkohol w świecie antyku - rozmowa z dr Pauliną Komar
2020-06-13 13:59:34
Rozmowa z dr Pauliną Komar (Instytut Archeologii UKSW) na temat początków winiarstwa i kultury winiarskiej w starożytnym Rzymie. Badania nad pochodzeniem wina i handlem tym trunkiem stanowią dzisiaj jeden z najważniejszych i najciekawszych tematów naukowych, odpowiadających na pytania o antyczną ekonomię. Kto pierwszy rozpoczął produkcję wina? Czy wino w starożytnym Rzymie było napojem dla wszystkich? Jak transportowano, przechowywano i pito wino? Gdzie produkowano najbardziej cenione gatunki wina? Czy dzisiejsze wino przypomina to antyczne? Jak dzisiaj badane są ślady dawnego winiarstwa?
Rozmowa z dr Pauliną Komar (Instytut Archeologii UKSW) na temat początków winiarstwa i kultury winiarskiej w starożytnym Rzymie. Badania nad pochodzeniem wina i handlem tym trunkiem stanowią dzisiaj jeden z najważniejszych i najciekawszych tematów naukowych, odpowiadających na pytania o antyczną ekonomię. Kto pierwszy rozpoczął produkcję wina? Czy wino w starożytnym Rzymie było napojem dla wszystkich? Jak transportowano, przechowywano i pito wino? Gdzie produkowano najbardziej cenione gatunki wina? Czy dzisiejsze wino przypomina to antyczne? Jak dzisiaj badane są ślady dawnego winiarstwa?
Czy Rzym mógł upaść 200 lat wcześniej? - rozmowa z dr Michałem Jackiem Baranowskim
2020-05-28 12:20:49
Rozmowa z dr Michałem Jackiem Baranowskim (Instytut Historyczny UW) na temat wydarzeń, które wstrząsnęły Imperium Romanum w III wieku n.e. Według niektórych naukowców zmiany klimatyczne, które miały mieć wówczas miejsce oraz epidemie i kryzys gospodarczy drastycznie zachwiały państwem starożytnych rzymian.
Czy antyczny Rzym omal nie upadł w III wieku n.e.? Co mówią teksty z tego okresu o wydarzeniach jakie miały się wtedy rozgrywać? Czy tzw. Plaga Cypriana była rzeczywiście wielką epidemią? Czy od tego czasu Imperium Romanum chyliło się ku upadkowi? Dlaczego zginął cesarz Decjusz?
Rozmowa z dr Michałem Jackiem Baranowskim (Instytut Historyczny UW) na temat wydarzeń, które wstrząsnęły Imperium Romanum w III wieku n.e. Według niektórych naukowców zmiany klimatyczne, które miały mieć wówczas miejsce oraz epidemie i kryzys gospodarczy drastycznie zachwiały państwem starożytnych rzymian.
Czy antyczny Rzym omal nie upadł w III wieku n.e.? Co mówią teksty z tego okresu o wydarzeniach jakie miały się wtedy rozgrywać? Czy tzw. Plaga Cypriana była rzeczywiście wielką epidemią? Czy od tego czasu Imperium Romanum chyliło się ku upadkowi? Dlaczego zginął cesarz Decjusz?
Wyborcze przekręty i walka o władzę w starożytnym Rzymie - rozmowa z dr Kamilem Kopijem
2020-05-22 23:24:54
Rozmowa z dr Kamilem Kopijem (Instytut Archeologii UJ) na temat polityki w starożytnym Rzymie, w okresie republikańskim. Pojawiają się tutaj wyborcze oszustwa i przekupstwa, korupcja polityczna, manipulacje i prawne kruczki, a nawet zabójstwa polityczne. Czy rzymscy politycy różnili się od polityków obecnie? Jakie stosowano metody by zdobyć i utrzymać władzę? Czy kuszenie urzędami i przywilejami zawsze było narzędziem zdobywania poparcia w polityce? Jak do rządzenia wykorzystywano religię i prawne niejasności? Czy kobiety brały udział w antycznej grze politycznej?
Rozmowa z dr Kamilem Kopijem (Instytut Archeologii UJ) na temat polityki w starożytnym Rzymie, w okresie republikańskim. Pojawiają się tutaj wyborcze oszustwa i przekupstwa, korupcja polityczna, manipulacje i prawne kruczki, a nawet zabójstwa polityczne. Czy rzymscy politycy różnili się od polityków obecnie? Jakie stosowano metody by zdobyć i utrzymać władzę? Czy kuszenie urzędami i przywilejami zawsze było narzędziem zdobywania poparcia w polityce? Jak do rządzenia wykorzystywano religię i prawne niejasności? Czy kobiety brały udział w antycznej grze politycznej?
Sztuka i artysta w czasach kryzysu - rozmowa z prof. dr hab. Andrzejem Bednarczykiem
2020-05-17 16:30:04
Rozmowa z prof. dr hab. Andrzejem Bednarczykiem (ASP Kraków) na temat sztuki i artystów w czasach kryzysu i niepokoju. Próba zastanowienia się gdzie znajduje się obecnie sztuka i jaka jest rola artysty w czasach zachwiania i przewartościowania pojęć.
Czy w czasach epidemii sztuka cierpi czy się rozwija? Czy jest tak, że kiedy społeczeństwo doświadcza kryzysu, to z reguły sztuka nie jest w kryzysie? Czy kryzys oznacza, że artysta ma na wyciągnięcie ręki poruszające tematy do opracowania i realizowania? Czy artysta ma pomagać nam wyjść z dołka? Czy internetowy zalew aktywności niektórych artystów jest zjawiskiem pozytywnym? Czy obecne problemy przywrócą sztuce jej ważne miejsce w kulturze ludzkiej?
Rozmowa z prof. dr hab. Andrzejem Bednarczykiem (ASP Kraków) na temat sztuki i artystów w czasach kryzysu i niepokoju. Próba zastanowienia się gdzie znajduje się obecnie sztuka i jaka jest rola artysty w czasach zachwiania i przewartościowania pojęć.
Czy w czasach epidemii sztuka cierpi czy się rozwija? Czy jest tak, że kiedy społeczeństwo doświadcza kryzysu, to z reguły sztuka nie jest w kryzysie? Czy kryzys oznacza, że artysta ma na wyciągnięcie ręki poruszające tematy do opracowania i realizowania? Czy artysta ma pomagać nam wyjść z dołka? Czy internetowy zalew aktywności niektórych artystów jest zjawiskiem pozytywnym? Czy obecne problemy przywrócą sztuce jej ważne miejsce w kulturze ludzkiej?