::
::
Aby zrozumieć to, co się stało w XV wieku na Zalesiu, trzeba spojrzeć szerzej i pokazać wydarzenia i procesy, które w XIV wieku toczyły się w Polsce, w Litwie i w Złotej Ordzie.
Litwa w czasach Olgierda i jego brata Kiejstuta miała do wyboru: albo porozumieć się z Polską, albo ze Złotą Ordą. Kiejstut rozmawiał z Ludwikiem Andegaweńskim na temat przyjęcia chrztu w obrządku łacińskim, ale się nie dogadali.
Niewątpliwa była wrogość między Litwą a Moskwą. Litwa miała poparcie w kilku księstwach Zalesia (np. w Twerze) i rozważała sojusz ze Złotą Ordą przeciwko Moskwie. Oznaczałoby to zwrócenie się Litwy na wschód. Wojska litewskie pod wodzą Jagiełły miały wziąć udział w bitwie na Kulikowym Polu po stronie Mamaja, ale ostatecznie do tego nie doszło i Mamaj poniósł klęskę.
Złota Orda po epidemii Czarnej Śmierci była osłabiona i niestabilna. Pokonany na Kulikowym Polu Mamaj został zamordowany przez Tochtamysza, który został nowym chanem Złotej Ordy. Ten najechał i spalił Zalesie, ale następnie wdał się w wojny z Tamerlanem (Timurem Kulawym), który stworzył najpotężniejsze państwo mongolsko-tatarskie na terenie środkowej Azji.
W Polsce tron po śmierci Ludwika Andegaweńskiego objęła jego najmłodsza córka - 12-letnia Jadwiga. Panowie polscy postanowili zerwać unię z Węgrami i zawrzeć unię z Litwą, na co - po upadku Mamaja i spaleniu Zalesia przez Tochtamysza, zdecydował się także Jagiełło. W 1385 roku podpisano polsko-litewski układ w Krewie. W 1386 roku doszło do chrztu Litwy, małżeństwa Jadwigi z Władysławem Jagiełłą oraz unii polsko-litewskiej (układ przewidywał nawet inkorporację Litwy do Korony, ale do tego nie doszło).
W 1387 roku Jadwiga wyprawiła się na Ruś Czerwoną, gdzie jej ojciec ustanowił już starostów węgierskich i przyłączyła te tereny ponownie do Polski. Później prowadziła rokowania z Krzyżakami i aktywnie brała udział w prowadzeniu polityki, mając korzystny wpływ na męża. Była wybitnym władcą Polski. Zmarła tragicznie w wieku 25 lat przy porodzie pierwszego dziecka w 1399 roku.
Sytuacja na Litwie była również skomplikowana. Jagiełło doprowadził do zamordowania swego wuja - Kiejstuta, z kolei syn Kiejstuta - Witold zamordował ojca Jagiełły - Olgierda, kilkakrotnie sprzymierzał się z Krzyżakami i prowadził wojny z Polską, rządzoną przez Władysława Jagiełłę. Dopiero po pewnym czasie, gdy Witold uzyskał tytuł Wielkiego Księcia Litewskiego formalnie tylko podległego Władysławowi Jagielle, doszło do porozumienia między nimi.
W 1399 roku Witold zorganizował wielką wyprawę przeciwko Złotej Ordzie, licząc na podbój jej terenów oraz terenów Zalesia. Gdyby mu się to udało, to prawdopodobnie rozpadłaby się unia polsko-litewska. Został jednak pokonany przez Tamerlana (Timura Kulawego) w bitwie nad Worsklą (po stronie Witolda walczył m.in. Tochtamysz).
Historia Europy środkowo-wschodniej potoczyłaby się inaczej, gdyby wtedy zamiast państwa polsko-litewsko-ruskiego powstało państwo litewsko-tatarskie. O dalszym biegu historii przesądziły wydarzenia opisane wyżej.
Decydujące znaczenie miało zwycięstwo polsko-litewskie pod Grunwaldem. Po tej bitwie sojusz polsko-litewski się umocnił.
Pod koniec życia Witolda pojawiła się jeszcze szansa na to, że powstanie mocarstwo wschodnie - litewsko-moskiewskie (bez Polski), ale Witold nie zdążył już zrealizować tych planów, bo umarł. Szybko rozpadła się także nowa unia polsko-węgierska (1440-1444) i gdy Kazimierz Jagiellończyk (Wielki Książę Litewski) został królem Polski unia polsko-litewska została przywrócona.
Jest to odcinek podkastu:
Leszek Moczulski
Spojrzenie historyka, polityka, geopolityka, twórcy Konfederacji Polski Niepodległej.