::
::
Rzeź była faktem okrutnym, który nie miał żadnego uzasadnienia.
W rzezi nie wzięli udziału wszyscy Ukraińcy, tylko część Ukraińców. Byli oni w znacznej mierze spoza Wołynia. Wielu Ukraińców z Galicji służyło w niemieckiej policji na Wołyniu. W kwietniu 1943 roku masowo odeszli oni z tej służby. Ci ukraińscy policjanci wcześniej wzięli udział w mordowaniu Żydów. W 1942 roku na Wołyniu zamordowano 150 tysięcy Żydów, a w Galicji Wschodniej - 450 tysięcy Żydów. Udział w tej pierwszej zbrodni (na Żydach) oddziaływał w znacznej mierze na tę drugą zbrodnię (na Polakach).
Ukraińcy z Wołynia nie byli czynnikiem sprawczym Zbrodni Wołyńskiej, chociaż niektórzy z nich się do niej przyłączyli. Takim czynnikiem sprawczym byli Ukraińcy z Galicji Wschodniej, gdzie konflikt polsko-ukraiński narastał od połowy XIX w. Nacjonaliści ukraińscy z Galicji Wschodniej byli podzieleni na dwie opcje: opcja proniemiecka (melnykowscy - OUN-M), która dążyła do autonomii na ziemiach ruskich zajętych przez Niemców oraz opcja niepodległościowa (banderowcy - OUN-B). Gdy w czerwcu 1941 r. do Lwowa wkroczył batalion "Nachtigall", który utworzyli Niemcy, ale który był złożony z Ukraińców, niepodległościowcy podjęli próbę utworzenia ukraińskiego rządu (jego premierem był Jarosław Stećko). Jednak po kilku dniach zostali aresztowani przez Niemców. Melnykowcy pomagali nawet Niemcom w aresztowaniach banderowców. W rezultacie banderowcy przeszli do konspiracji. Natomiast Melnykowcy objęli wiele urzędów nie tylko w Galicji, ale także na Wołyniu. Między innymi objęli funkcje policyjne. W tym charakterze wzięli udział w 1942 r. w Holocauście, a następnie - na wiosnę 1943 r. - działając na rozkaz odeszli z policji.
Ponieważ Niemcy aresztowali około 80%-90% kadry przywódczej banderowców, to na ich miejsce przyszli nowi, którzy weszli do organizacji już po aresztowaniu Bandery. Nie byli to ludzie wyrobieni politycznie. Jednym z nich był Roman Szuchewycz - ukraiński zastępca niemieckiego dowódcy batalionu "Nachtigall", który po rozwiązaniu tej formacji przez Niemców w 1942 r. pełnił ważną funkcję policyjną na Białorusi, a w 1943 r. wrócił na Wołyń i dołączył do działających w konspiracji banderowców. Innym przywódcą tej grupy był Dmytro Klaczkiwski. Tą grupą banderowców, którzy dołączyli do konspiracji po aresztowaniu Bandery ktoś kierował. Była jakaś siła, która ich pchała do dokonania rzezi na Polakach.
Nie wiadomo kto wydał polecenie, aby 11 lipca 1943 r. rozpocząć rzeź - być może był to Melnyk.
Gdy do Wołynia zbliżał się front a Niemcy organizowali obronę, zaczęła tam hulać dzicz ukraińska i mordować Polaków. Wtedy Niemcy aresztowali Melnyka i zamknęli go w Sachsenhausen (w tym samym miejscu siedział od 1941 r. Bandera). Przyczyną aresztowania Melnyka było prawdopodobnie to, że nie wykonywał on polecenia niemieckiego (nie chciał lub nie był w stanie) - Niemcy chcieli zakończyć rzeź Polaków, która utrudniała im przygotowania do obrony przed Sowietami.
Dodatkową istotną okolicznością było to, że w latach 1939-1941, gdy Wołyń był pod okupacją sowiecką, grupy przywódcze (polska i ukraińska) na tym terenie zostały "wyczyszczone" przez Sowietów.
Dlaczego postanowiono wymordować wszystkich Polaków i to w tak okrutny sposób? Chodziło o to, aby żaden Polak już nigdy na Ukrainę nie trafił i aby Polacy i Ukraińcy na zawsze się nienawidzili.
Ani Bandera, ani Stećko nie ponoszą odpowiedzialności za tę zbrodnię. Oni wtedy byli w więzieniu. Nie wiadomo, czy w Sachsenhausen czy po wojnie Stećko zrozumiał, że wrogiem Ukraińców są Niemcy i Sowieci oraz, że wrogiem Polski są Niemcy i Sowieci. Z tego punktu widzenia nie ma sensu, aby Polacy i Ukraińcy walczyli ze sobą.
Potępiamy rzeź na Wołyniu i w Galicji Wschodniej. Ale nie możemy żyć cały czas tą zbrodnią, bo nie będziemy mieli żadnej możliwości porozumienia.
Potępianie dzisiaj tej zbrodni tak, jakby ona miała miejsce wczoraj, to jest wejście na całkowicie błędną drogę. Nie ma innego rozwiązania, jak szukanie przyjaźni.
Jest to odcinek podkastu:
Leszek Moczulski
Spojrzenie historyka, polityka, geopolityka, twórcy Konfederacji Polski Niepodległej.