::
::
Najpierw uwagi autora na temat źródeł historycznych z epoki Iwana Groźnego.
W pewnym momencie panowania Iwan IV nakazał zniszczyć dokumenty dotyczące swoich rządów. Rozkaz ten wykonano. Zachowały się więc przede wszystkim tylko materiały ze wstępnego okresu jego panowania. Pokazują one Iwana IV jako człowieka obrażalskiego, mściwego, pamiętliwego, okrutnego i nieufnego. Ten charakter cara ujawnił się ponownie, gdy nagle stracił on zaufanie do kilku swoich najbliższych współpracowników...
Przykładowo - Iwan IV polecił przerwanie sporządzania tzw. ksiąg carskich, tj. zbioru urzędowych dokumentów wydawanych przez wielkiego księcia. Później w Moskwie doszło do okresu straszliwych zbrodni (tzw. opricznina), który trwał 7 lat. Po jego zakończeniu także zniszczono wszystkie dokumenty z tego okresu.
Badania historyczne w Rosji są prowadzone od drugiej połowy XVIII wieku. W tym czasie nawet te nieliczne źródła, które dzisiaj znamy (i które zostały wydane w czasach stalinowskich) nie były dostępne. Ponieważ brakowało źródeł opierano się na to, co się rozmaitym historykom wydawało, albo powoływano się na poematy, których autorzy opisali to, co zmyślili. Przyjęto wreszcie dogmat, że władcy Moskwy nie mogli się mylić. Wskutek tego materiał historyczny wytworzony w Rosji na temat rządów Iwana IV jest materiałem mocno wątpliwym. Mamy natomiast źródła pochodzące z innym państw.
Iwan IV toczył dwa rodzaje wojen. Jeden rodzaj - to wojny z Tatarami. Drugi rodzaj, to wojny inflanckie. Na temat tych ostatnich wojen mamy dwie wizje: moskiewską oraz polsko-litewską. Żadna nie jest w pełni obiektywna, ale wizja polska jest dużo bardziej wiarygodna. Mamy tu jeszcze dodatkowo źródła skandynawskie (szwedzkie, duńskie), do których można i należy sięgać.
W dalszej części wykładu autor przechodzi do omawiania faktów historycznych.
Pierwszą wojną Iwana IV była wojna w 1552 roku - z ordą kazańską. Wojskami moskiewskimi dowodził książę Kurbski. Była to pierwsza orda tatarska włączona do państwa moskiewskiego. Państwo to w tym czasie miało w swoim ręku Zalesie oraz Nowogród Wielki. Na Zalesiu stosunek ludności azjatyckiej do ludności słowiańskiej był jak 5:1 (choć można mieć wątpliwości, czy ci Słowianie na Zalesiu byli w pełni Słowianami). W Nowogrodzie Wielkim Słowian było więcej. Ale teraz do carstwa moskiewskiego został włączone ziemie zamieszkałe w całości przez ludy azjatyckie, które wyznawały islam. Ludom tym Moskwa narzuciła swoją wersję prawosławia (która bardzo odbiegała od prawosławia, które istniało w Cesarstwie Bizantyjskim do jego upadku w 1453 roku, czy wśród ludów Bułgarii).
W ciągu kolejnych lat (dokładnie - w 1556 roku) Moskwa podbiła także drugiu chanat nadwołżański - chanat astrachański i doszła do Morza Kaspijskiego. Po drugiej stronie tego morza była już Persja.
Moskwa nie podbiła natomiast chanatu krymskiego, gdyż był lennem Porty Ottomańskiej. Moskwa była bowiem zbyt słaba, aby pokonać Imperium Osmańskie.
W tym czasie także Iwanowi IV zaczęły się podobać Inflanty. W 1558 roku Moskwa uderzyła na Państwo Inflanckie. Kolejna wyprawa moskiewska na Inflanty ruszyła w 1559 roku. Polska i Litwa nie reagują, bo muszą najpierw uporządkować sprawy wewnętrzne związane z realizacją postulatu egzekucji dóbr.
Przełomowym okazuje się rok 1560, kiedy umarła ukochana żona Iwana IV - Anastazja. W chwili śmierci miała niespełna 30 lat. Iwan uznał swoich dotychczasowych najbliższych współpracowników za winnych jej śmierci i ich odsunął (prawdopodobnie - zamordował).
Ciąg dalszy nastąpi...
Jest to odcinek podkastu:
Leszek Moczulski
Spojrzenie historyka, polityka, geopolityka, twórcy Konfederacji Polski Niepodległej.