Copernicus
Podcast Copernicus to cykl wykładów i wywiadów Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych UJ. Zadajemy sobie rozmaite pytania: Czym różnimy się od innych zwierząt? Czy świat, który postrzegamy, istnieje obiektywnie, niezależnie od nas i naszych zmysłów? Jak wygląda kosmos i jaką rolę w całej przyrodzie odgrywa człowiek? W jaki sposób zdobywamy wiedzę o świecie? Zapraszamy do słuchania!
Czy atom można sobie wyobrazić? - Marcin Łobejko
2019-08-07 11:26:36
Jak mechanika kwantowa opisuje atom? Podczas wykładu zastanowimy się nad ontologicznym statusem tzw. orbitali atomowych. Rozważymy czy „planetarny” model atomu jest całkowicie błędny, a jeśli tak, to co mechanika kwantowa oferuje w zamian. Usłyszymy o eksperymencie, który pozwolił wykonać „zdjęcie” orbitali atomu wodoru i zastanowimy się, jak takie zdjęcia interpretować.
Jak mechanika kwantowa opisuje atom? Podczas wykładu zastanowimy się nad ontologicznym statusem tzw. orbitali atomowych. Rozważymy czy „planetarny” model atomu jest całkowicie błędny, a jeśli tak, to co mechanika kwantowa oferuje w zamian. Usłyszymy o eksperymencie, który pozwolił wykonać „zdjęcie” orbitali atomu wodoru i zastanowimy się, jak takie zdjęcia interpretować.
Odkrycie promieniotwórczości: przed i po - Barbara Petelenz
2019-08-07 10:16:37
Odkrycie naturalnej promieniotwórczości związków uranu, dokonane w roku 1896 przez Henri Antoine Becquerela, było jednym z kluczowych odkryć w fizyce końca XIX wieku. Zjawisko to, początkowo niedocenione nawet przez samego odkrywcę, zostało starannie zbadane przez Marię Skłodowską-Curie oraz Piotra Curie, a wyniki tych prac przyniosły wszystkim trzem wymienionym osobom Nagrodę Nobla z Fizyki w roku 1903. W wykładzie będzie krótko przedstawiony stan badań bezpośrednio poprzedzających odkrycie promieniotwórczości, a następnie założenia metodologiczne eksperymentów Becquerela oraz państwa Curie. Będą też zarysowane kierunki badań fundamentalnych inspirowanych odkryciem promieniotwórczości, a podjętych przez fizyków około roku 1900. Omówione zostaną główne konsekwencje poznawcze tych badań, a także ich niektóre skutki praktyczne.
Odkrycie naturalnej promieniotwórczości związków uranu, dokonane w roku 1896 przez Henri Antoine Becquerela, było jednym z kluczowych odkryć w fizyce końca XIX wieku. Zjawisko to, początkowo niedocenione nawet przez samego odkrywcę, zostało starannie zbadane przez Marię Skłodowską-Curie oraz Piotra Curie, a wyniki tych prac przyniosły wszystkim trzem wymienionym osobom Nagrodę Nobla z Fizyki w roku 1903. W wykładzie będzie krótko przedstawiony stan badań bezpośrednio poprzedzających odkrycie promieniotwórczości, a następnie założenia metodologiczne eksperymentów Becquerela oraz państwa Curie. Będą też zarysowane kierunki badań fundamentalnych inspirowanych odkryciem promieniotwórczości, a podjętych przez fizyków około roku 1900. Omówione zostaną główne konsekwencje poznawcze tych badań, a także ich niektóre skutki praktyczne.
Samoobsługa, czyli jak rośliny robią sobie jedzenie - Mariusz Gogól
2019-08-07 09:24:14
Swoją żywieniową niezaleźność rośliny zawdzięczają badanemu od kilku stuleci procesowi fotosyntezy. Dzięki niej z dwutlenku węgla i wody, przy udziale energii słonecznej, tworzone są cząsteczki glukozy, czyli paliwa napędzającego życie komórki. Zaopatrywanie w niezbędne składniki możliwe jest dzięki szeregowi przystosowań w budowie rośliny oraz niesamowitym mechanizmom molekularnym. Ich tajemnice odkrywane są do dziś. W swoim wykładzie dr Mariusz Gogól opowiada o tym, jak pogłębiała się nasza wiedza na temat procesu fotosyntezy - jednej z najważniejszych przemian biochemicznych w przyrodzie.
Swoją żywieniową niezaleźność rośliny zawdzięczają badanemu od kilku stuleci procesowi fotosyntezy. Dzięki niej z dwutlenku węgla i wody, przy udziale energii słonecznej, tworzone są cząsteczki glukozy, czyli paliwa napędzającego życie komórki. Zaopatrywanie w niezbędne składniki możliwe jest dzięki szeregowi przystosowań w budowie rośliny oraz niesamowitym mechanizmom molekularnym. Ich tajemnice odkrywane są do dziś. W swoim wykładzie dr Mariusz Gogól opowiada o tym, jak pogłębiała się nasza wiedza na temat procesu fotosyntezy - jednej z najważniejszych przemian biochemicznych w przyrodzie.
Alchemia i średniowieczny kosmos - Łukasz Lamża
2019-08-07 09:21:22
Alchemię sprowadza się czasem do "protochemii", swego rodzaju prymitywną formę nowożytnej, naukowej chemii. To jednak nieporozumienie. Alchemia stanowiła przez setki, jeśli nie tysiące lat, od starożytności po czasy Renesansu, element światopoglądu każdego wykształconego człowieka, leżący na styku duchowości, medycyny, astrologii i wiedzy o materii. W trakcie wykładu spróbujemy zrekonstruować najważniejsze aspekty pracy i wiary alchemika, w tym również te, które przemieniły się później w praktykę i teorię nauk chemicznych.
Alchemię sprowadza się czasem do "protochemii", swego rodzaju prymitywną formę nowożytnej, naukowej chemii. To jednak nieporozumienie. Alchemia stanowiła przez setki, jeśli nie tysiące lat, od starożytności po czasy Renesansu, element światopoglądu każdego wykształconego człowieka, leżący na styku duchowości, medycyny, astrologii i wiedzy o materii. W trakcie wykładu spróbujemy zrekonstruować najważniejsze aspekty pracy i wiary alchemika, w tym również te, które przemieniły się później w praktykę i teorię nauk chemicznych.
Mechanika kwantowa: historia pewnej nierówności - Michał Eckstein
2019-08-07 09:20:04
Przeczące intuicji i "zdrowemu rozsądkowi" implikacje towarzyszyły mechanice kwantowej od samego początku. Szczególne kontrowersje wzbudzało istnienie tzw. stanów splątanych, w których to jedna cząstka zdaje się natychmiast wiedzieć co czyni jej partner, choćby był on na drugim krańcu Wszechświata. Głośna debata Alberta Einsteina z Nielsem Bohrem poświęcona temu zagadnieniu odbywała się jedynie na gruncie filozofii, do momentu w którym John Steward Bell zaproponował swoją słynną nierówność spełnioną w mechanice klasycznej, a łamaną w mechanice kwantowej. Od tego czasu łamanie nierówności Bella zostało zaobserwowane w różnorakich eksperymentach, przyznając rację Bohrowi. Czy jednak Einstein na pewno się mylił? I co ma z tym wspólnego nasza wolna wola?
Przeczące intuicji i "zdrowemu rozsądkowi" implikacje towarzyszyły mechanice kwantowej od samego początku. Szczególne kontrowersje wzbudzało istnienie tzw. stanów splątanych, w których to jedna cząstka zdaje się natychmiast wiedzieć co czyni jej partner, choćby był on na drugim krańcu Wszechświata. Głośna debata Alberta Einsteina z Nielsem Bohrem poświęcona temu zagadnieniu odbywała się jedynie na gruncie filozofii, do momentu w którym John Steward Bell zaproponował swoją słynną nierówność spełnioną w mechanice klasycznej, a łamaną w mechanice kwantowej. Od tego czasu łamanie nierówności Bella zostało zaobserwowane w różnorakich eksperymentach, przyznając rację Bohrowi. Czy jednak Einstein na pewno się mylił? I co ma z tym wspólnego nasza wolna wola?
Przełomy w fizyce. Od Newtona do Hawkinga - dyskusja
2019-08-07 09:19:10
W spotkaniu wzięli udział: dr hab. Sebastian Szybka, fizyk i kosmolog, autor artykułu o nierozwiązanym przez Newtona problemie trzech ciała, oraz red. Michał Kuźmiński, dziennikarz naukowy i zastępca redaktora naczelnego "Tygodnika Powszechnego", autor wywiadu z prof. Masonem.
W spotkaniu wzięli udział: dr hab. Sebastian Szybka, fizyk i kosmolog, autor artykułu o nierozwiązanym przez Newtona problemie trzech ciała, oraz red. Michał Kuźmiński, dziennikarz naukowy i zastępca redaktora naczelnego "Tygodnika Powszechnego", autor wywiadu z prof. Masonem.
Przełomy w naukach o umyśle - dyskusja
2019-08-07 09:15:29
W dyskusji wzięli udział dr Mateusz Hohol, Kinga Wołoszyn-Hohol i Paweł Bakalarz, autorzy artykułów opublikowanych w dodatku. Spotkanie poprowadzi Łukasz Kwiatek.
W dyskusji wzięli udział dr Mateusz Hohol, Kinga Wołoszyn-Hohol i Paweł Bakalarz, autorzy artykułów opublikowanych w dodatku. Spotkanie poprowadzi Łukasz Kwiatek.
Jak rośliny tworzą chmury, czyli historia niejawnej gospodarki wodnej - Tomasz Gełdon
2019-08-07 09:13:07
Zjawisko transpiracji roślinnej jest wszechobecne i odczuwalne, a jednak zachodzi niezauważenie. Po raz pierwszy zainteresował się nim XVIII-wieczny botanik i fizjolog Stephen Hales udowadniając, że rośliny funkcjonują dzięki transferowaniu przez swoje organizmy wody z jednoczesną absorpcją powietrza. Finezyjne zastosowanie prostych mechanizmów osmotycznych sprawia, że to rośliny właśnie, jako układy pneumatyczno-hydrauliczne, warunkują obieg wody w przyrodzie i to często w niezwykle malowniczy sposób.
Zjawisko transpiracji roślinnej jest wszechobecne i odczuwalne, a jednak zachodzi niezauważenie. Po raz pierwszy zainteresował się nim XVIII-wieczny botanik i fizjolog Stephen Hales udowadniając, że rośliny funkcjonują dzięki transferowaniu przez swoje organizmy wody z jednoczesną absorpcją powietrza. Finezyjne zastosowanie prostych mechanizmów osmotycznych sprawia, że to rośliny właśnie, jako układy pneumatyczno-hydrauliczne, warunkują obieg wody w przyrodzie i to często w niezwykle malowniczy sposób.
Jak zaczyna się życie. Historia embriologii - Szymon Drobniak
2019-08-07 09:11:02
Korzenie embriologii sięgają XVII-wiecznej teorii preformacji, zgodnie z którą męskie komórki rozrodcze zawierają miniaturowe kopie dorosłego organizmu (tzw. homunkulusa). Rozwój mikroskopii i metod eksperymentalnych pozwolił jednak odrzucić tę koncepcję i zapoczątkować naukowe badanie niezwykle dynamicznych pierwszych etapów życia organizmów. W swoim wykładzie dr. Szymon Drobniak opowie o początkach nowożytnej embriologii oraz przedstawi historię odrzucenia teorii preformacji oraz rekapitulacji.
Korzenie embriologii sięgają XVII-wiecznej teorii preformacji, zgodnie z którą męskie komórki rozrodcze zawierają miniaturowe kopie dorosłego organizmu (tzw. homunkulusa). Rozwój mikroskopii i metod eksperymentalnych pozwolił jednak odrzucić tę koncepcję i zapoczątkować naukowe badanie niezwykle dynamicznych pierwszych etapów życia organizmów. W swoim wykładzie dr. Szymon Drobniak opowie o początkach nowożytnej embriologii oraz przedstawi historię odrzucenia teorii preformacji oraz rekapitulacji.
Historia fitohormonów, czyli jak Darwin poruszył światem roślin - Tomasz Gełdon
2019-08-07 09:09:18
Zagadnienie koordynacji wzrostowej i ruchowej roślin zwróciło uwagę nauki stosunkowo późno – w XIX wieku. Badania, które doprowadziły do wykrycia chemicznego regulatora tych procesów – tzw. auksyn – zapoczątkował sam Karol Darwin. Okazało się, że rośliny wcale nie są takie statyczne. Dzięki wytwarzanym hormonom i prostym mechanizmom reakcyjnym ich życie jest niezwykłą odpowiedzią na skomplikowane pytania stawiane przez warunki środowiskowe. Wymiar tego dialogu jest nie tylko naukowy - wiedza o fitohormonach jest szeroko wykorzystywana w rolnictwie, ogrodnictwie czy gospodarstwie domowym.
Zagadnienie koordynacji wzrostowej i ruchowej roślin zwróciło uwagę nauki stosunkowo późno – w XIX wieku. Badania, które doprowadziły do wykrycia chemicznego regulatora tych procesów – tzw. auksyn – zapoczątkował sam Karol Darwin. Okazało się, że rośliny wcale nie są takie statyczne. Dzięki wytwarzanym hormonom i prostym mechanizmom reakcyjnym ich życie jest niezwykłą odpowiedzią na skomplikowane pytania stawiane przez warunki środowiskowe. Wymiar tego dialogu jest nie tylko naukowy - wiedza o fitohormonach jest szeroko wykorzystywana w rolnictwie, ogrodnictwie czy gospodarstwie domowym.