Copernicus
Podcast Copernicus to cykl wykładów i wywiadów Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych UJ. Zadajemy sobie rozmaite pytania: Czym różnimy się od innych zwierząt? Czy świat, który postrzegamy, istnieje obiektywnie, niezależnie od nas i naszych zmysłów? Jak wygląda kosmos i jaką rolę w całej przyrodzie odgrywa człowiek? W jaki sposób zdobywamy wiedzę o świecie? Zapraszamy do słuchania!
Historia fitohormonów, czyli jak Darwin poruszył światem roślin - Tomasz Gełdon
2019-08-07 09:09:18
Zagadnienie koordynacji wzrostowej i ruchowej roślin zwróciło uwagę nauki stosunkowo późno – w XIX wieku. Badania, które doprowadziły do wykrycia chemicznego regulatora tych procesów – tzw. auksyn – zapoczątkował sam Karol Darwin. Okazało się, że rośliny wcale nie są takie statyczne. Dzięki wytwarzanym hormonom i prostym mechanizmom reakcyjnym ich życie jest niezwykłą odpowiedzią na skomplikowane pytania stawiane przez warunki środowiskowe. Wymiar tego dialogu jest nie tylko naukowy - wiedza o fitohormonach jest szeroko wykorzystywana w rolnictwie, ogrodnictwie czy gospodarstwie domowym.
Zagadnienie koordynacji wzrostowej i ruchowej roślin zwróciło uwagę nauki stosunkowo późno – w XIX wieku. Badania, które doprowadziły do wykrycia chemicznego regulatora tych procesów – tzw. auksyn – zapoczątkował sam Karol Darwin. Okazało się, że rośliny wcale nie są takie statyczne. Dzięki wytwarzanym hormonom i prostym mechanizmom reakcyjnym ich życie jest niezwykłą odpowiedzią na skomplikowane pytania stawiane przez warunki środowiskowe. Wymiar tego dialogu jest nie tylko naukowy - wiedza o fitohormonach jest szeroko wykorzystywana w rolnictwie, ogrodnictwie czy gospodarstwie domowym.
Santiago Ramón y Cajal: malarz neuronów - Maciej Dulewicz
2019-08-07 09:07:59
Czy mózg jest jednolitą strukturą, czy też dzieli się na wyspecjalizowane komórki, pełniące specyficzne funkcje? To jedno z najważniejszych pytań, jakie stawiali sobie biolodzy na przełomie XIX i XX w. Kluczowe dla zrozumienia funkcjonowania najważniejszego dla większości zwierzą - w tym ludzi - organu, było opracowanie techniki barwienia tkanki mózgowej, która pozwoliła uchwycić bogactwo struktury, jaką mogą tworzyć neurony. Jednym ze współtwórców tej techniki był hiszpański anatom i fizjolog, Santiago Ramón y Cajal, który w nauce wykorzystał swoje talenty artystyczne i sprawił, że nauka o mózgu "nabrała kolorów". Podczas wykładu Macieja Dulewicza posłuchamy o życiu i działalności Cajala, jego głośnym sporze z innym wybitnym neurobiologiem - Włochem Camillo Golgim - z którym dzielił otrzymaną w 1906 r. Nagrodę Nobla, oraz ideach i przewidywaniach hiszpańskiego uczonego, które wyprzedzały jego epokę.
Czy mózg jest jednolitą strukturą, czy też dzieli się na wyspecjalizowane komórki, pełniące specyficzne funkcje? To jedno z najważniejszych pytań, jakie stawiali sobie biolodzy na przełomie XIX i XX w. Kluczowe dla zrozumienia funkcjonowania najważniejszego dla większości zwierzą - w tym ludzi - organu, było opracowanie techniki barwienia tkanki mózgowej, która pozwoliła uchwycić bogactwo struktury, jaką mogą tworzyć neurony. Jednym ze współtwórców tej techniki był hiszpański anatom i fizjolog, Santiago Ramón y Cajal, który w nauce wykorzystał swoje talenty artystyczne i sprawił, że nauka o mózgu "nabrała kolorów". Podczas wykładu Macieja Dulewicza posłuchamy o życiu i działalności Cajala, jego głośnym sporze z innym wybitnym neurobiologiem - Włochem Camillo Golgim - z którym dzielił otrzymaną w 1906 r. Nagrodę Nobla, oraz ideach i przewidywaniach hiszpańskiego uczonego, które wyprzedzały jego epokę.
Zagadkowa ciemna materia - Joanna Jałocha
2019-08-07 09:06:25
W 1933 roku astronom Fritz Zwicky zauważył, że galaktyki wchodzące w skład gromady Coma poruszają się znacznie szybciej niż powinny, biorąc pod uwagę masę tej gromady wywnioskowaną na podstawie jej obserwowanej jasności. Zwicky doszedł zatem do wniosku, że większość materii budującej gromadę Coma nie świeci - jest ciemna. To początek pojęcia ciemnej materii w fizyce i astronomii. W czasie wykładu zostanie wyjaśnione, jaka była ewolucja tego pojęcia, czym może być i czym nie może ciemna materia, dlaczego jest ona tak ważna i budzi takie zainteresowanie, jak jej szukać oraz jakie są z nią związane kontrowersje.
W 1933 roku astronom Fritz Zwicky zauważył, że galaktyki wchodzące w skład gromady Coma poruszają się znacznie szybciej niż powinny, biorąc pod uwagę masę tej gromady wywnioskowaną na podstawie jej obserwowanej jasności. Zwicky doszedł zatem do wniosku, że większość materii budującej gromadę Coma nie świeci - jest ciemna. To początek pojęcia ciemnej materii w fizyce i astronomii. W czasie wykładu zostanie wyjaśnione, jaka była ewolucja tego pojęcia, czym może być i czym nie może ciemna materia, dlaczego jest ona tak ważna i budzi takie zainteresowanie, jak jej szukać oraz jakie są z nią związane kontrowersje.
Z historii eugeniki - Wojciech Załuski
2019-08-07 09:04:36
W pierwszej połowie XX wieku w ramach tzw. ruchu eugenicznego, powołując się na osiągnięcia naukowe, zwłaszcza w ramach genetyki i biologii ewolucyjnej, a także troskę o przyszłe pokolenia, czy dobrobyt społeczny, prowadzono w istocie bezwzględną "wojnę przeciw słabym", niepasującym do modelu doskonałego, zdrowego społeczeństwa. Geneza tej jednej z najbardziej mrocznych kart w historii cywilizacji Zachodu wciąż nie jest jednak dobrze zbadana. W ramach referatu prof. Wojciecha Załuskiego zostaną omówione różne hipotezy tłumaczące pojawienie się i popularność tego ruchu, stanowiącego radykalne odejście od tradycji chrześcijańskiej i - szerzej - humanistycznej.
W pierwszej połowie XX wieku w ramach tzw. ruchu eugenicznego, powołując się na osiągnięcia naukowe, zwłaszcza w ramach genetyki i biologii ewolucyjnej, a także troskę o przyszłe pokolenia, czy dobrobyt społeczny, prowadzono w istocie bezwzględną "wojnę przeciw słabym", niepasującym do modelu doskonałego, zdrowego społeczeństwa. Geneza tej jednej z najbardziej mrocznych kart w historii cywilizacji Zachodu wciąż nie jest jednak dobrze zbadana. W ramach referatu prof. Wojciecha Załuskiego zostaną omówione różne hipotezy tłumaczące pojawienie się i popularność tego ruchu, stanowiącego radykalne odejście od tradycji chrześcijańskiej i - szerzej - humanistycznej.
Genomika: szaleństwo czy metoda w nowoczesnej medycynie? - Iwona Wybrańska
2019-08-07 09:02:55
Zapraszamy na kolejny wykład z cyklu "Granice Nauki: przełomy w nauce" - tym razem prof. Iwona Wybrańska opowie o genomice - dziedzinie nauki, która zajmuje się badaniem struktury i zależności pomiędzy składnikami genomów. Słuchacze będą mogli zaznajomić się z granicami genetyki oraz współczesną wiedzą na temat zjawisk epigenetycznych, związanych z ekspresją genów, a także wykorzystaniem ustaleń genomiki w medycynie.
Zapraszamy na kolejny wykład z cyklu "Granice Nauki: przełomy w nauce" - tym razem prof. Iwona Wybrańska opowie o genomice - dziedzinie nauki, która zajmuje się badaniem struktury i zależności pomiędzy składnikami genomów. Słuchacze będą mogli zaznajomić się z granicami genetyki oraz współczesną wiedzą na temat zjawisk epigenetycznych, związanych z ekspresją genów, a także wykorzystaniem ustaleń genomiki w medycynie.
Historia emocji: Od Hipokratesa do Darwina (i jeszcze dalej) - Mateusz Hohol
2019-08-07 08:58:20
Emocje czasem traktowane są tylko jako zbędny dodatek do procesów poznawczych, albo coś „mącącego” umysł. O tym jak duży wpływ mają one na nasze zachowanie wiedzieli już myśliciele starożytni. Trzeba było jednak wieków by potraktowane zostały one jako część ewolucyjnego dziedzictwa człowieka, które umożliwia mu przetrwanie i radzenie sobie w świecie, także społecznym. W niniejszym wykładzie będziemy się przyglądać jak na emocje spoglądali starożytni: Hipokrates, Galen i Arystoteles, czym były one w średniowieczu, jak widzieli je nowożytni filozofowie Kartezjusz i Spinoza, a także co o emocjach sądził Karol Darwin. Przyjrzymy się wreszcie losom teorii Darwina na gruncie współczesnej psychologii emocji pytając czy rzeczywiście wszyscy ludzie wyposażeni są w zestaw niezależnych od kultury emocji uniwersalnych.
Emocje czasem traktowane są tylko jako zbędny dodatek do procesów poznawczych, albo coś „mącącego” umysł. O tym jak duży wpływ mają one na nasze zachowanie wiedzieli już myśliciele starożytni. Trzeba było jednak wieków by potraktowane zostały one jako część ewolucyjnego dziedzictwa człowieka, które umożliwia mu przetrwanie i radzenie sobie w świecie, także społecznym. W niniejszym wykładzie będziemy się przyglądać jak na emocje spoglądali starożytni: Hipokrates, Galen i Arystoteles, czym były one w średniowieczu, jak widzieli je nowożytni filozofowie Kartezjusz i Spinoza, a także co o emocjach sądził Karol Darwin. Przyjrzymy się wreszcie losom teorii Darwina na gruncie współczesnej psychologii emocji pytając czy rzeczywiście wszyscy ludzie wyposażeni są w zestaw niezależnych od kultury emocji uniwersalnych.
Mroczna strona psychiatrii - Dominika Dudek
2019-08-07 08:56:55
Podczas wykładu prof. Dominika Dudek opowie o tym, jak w toku dziejów zmieniało się podejście do chorób psychicznych i osób, które na nie cierpią. Jakimi metodami w przeszłości próbowano leczyć chorych psychicznie i zapobiegać ich rozprzestrzenianiu się w społeczeństwie? Jak rozwijała się neurochirurgia i kiedy zaprzestano przeprowadzania inwazyjnych zabiegów, takich jak lobotomia? Jak wiele - i dlaczego - musieli wycierpieć pacjenci oddziałów psychiatrycznych jeszcze w połowie ubiegłego wieku?
Podczas wykładu prof. Dominika Dudek opowie o tym, jak w toku dziejów zmieniało się podejście do chorób psychicznych i osób, które na nie cierpią. Jakimi metodami w przeszłości próbowano leczyć chorych psychicznie i zapobiegać ich rozprzestrzenianiu się w społeczeństwie? Jak rozwijała się neurochirurgia i kiedy zaprzestano przeprowadzania inwazyjnych zabiegów, takich jak lobotomia? Jak wiele - i dlaczego - musieli wycierpieć pacjenci oddziałów psychiatrycznych jeszcze w połowie ubiegłego wieku?
Wagner-Jauregg, Moniz, Kandel: trudna droga do naukowej psychiatrii - Bartosz Janik
2019-08-05 13:23:50
Julius Wagner-Jauregg, Egas Moniz i Eric Kandel to trzej laureaci nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny którzy w ścisły sposób związani są z psychiatrią. Na trudny rozwój psychiatrii jako nauki wskazuje tematyka badań za które naukowcom tym przyznana została ta prestiżowa nagroda. Jauregg zajmował się indukowaniem gorączki jako remedium na różne choroby w tym choroby psychiczne oraz choroby układu nerwowego (rok 1927). Moniz wyróżnienie otrzymał za opracowanie metody leczenia chorób psychicznych, którą znamy jako lobotomię przedczołową (rok 1949). Najbardziej współczesny nam, Kandel, nagrodę otrzymał za prace nad fizjologicznymi podstawami pamięci, które były bardzo ważnym elementem jego własnej wizji psychiatrii jako nauki. Metody rozwijane przez każdego z uczonych mogą być krytykowane, jednak niezaprzeczalnie są to milowe kroki na drodze rozwoju tej dość kontrowersyjnej nauki, jaką jest psychiatria. W wystąpieniu Bartosz Janik odniesie się również do współczesnej debaty dotycząca naukowych podstaw psychiatrii i spróbuje odpowiedzieć na pytanie, czy możliwa jest pełna naturalizacja psychiatrii.
Julius Wagner-Jauregg, Egas Moniz i Eric Kandel to trzej laureaci nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny którzy w ścisły sposób związani są z psychiatrią. Na trudny rozwój psychiatrii jako nauki wskazuje tematyka badań za które naukowcom tym przyznana została ta prestiżowa nagroda. Jauregg zajmował się indukowaniem gorączki jako remedium na różne choroby w tym choroby psychiczne oraz choroby układu nerwowego (rok 1927). Moniz wyróżnienie otrzymał za opracowanie metody leczenia chorób psychicznych, którą znamy jako lobotomię przedczołową (rok 1949). Najbardziej współczesny nam, Kandel, nagrodę otrzymał za prace nad fizjologicznymi podstawami pamięci, które były bardzo ważnym elementem jego własnej wizji psychiatrii jako nauki. Metody rozwijane przez każdego z uczonych mogą być krytykowane, jednak niezaprzeczalnie są to milowe kroki na drodze rozwoju tej dość kontrowersyjnej nauki, jaką jest psychiatria. W wystąpieniu Bartosz Janik odniesie się również do współczesnej debaty dotycząca naukowych podstaw psychiatrii i spróbuje odpowiedzieć na pytanie, czy możliwa jest pełna naturalizacja psychiatrii.
Friedrich von Hayek: nieoczywisty liberał - Marcin Gorazda
2019-08-05 13:13:24
Friedricha Augusta von Hayeka nie trzeba przedstawiać. Wybitny austriacki ekonomista w roku W 1974 otrzymał Nagrodę Banku Szwecji im. Alfreda Nobla. Mało kto jednak wie, że sam był przeciwnikiem takiej nagrody, obawiając się, że Nobel z dziedziny ekonomii mógłby być tendencyjnie przyznawany prekursorom "mód" intelektualnych - a ekonomia to zdecydowanie poważna sprawa. Twórczość Hayeka zarówno w obszarze ekonomii oraz filozofii jest nadal żywa i przywoływana, czy to w przypadku ostatniego kryzysu gospodarczego czy rozważań o ekonomii socjalnej.
Friedricha Augusta von Hayeka nie trzeba przedstawiać. Wybitny austriacki ekonomista w roku W 1974 otrzymał Nagrodę Banku Szwecji im. Alfreda Nobla. Mało kto jednak wie, że sam był przeciwnikiem takiej nagrody, obawiając się, że Nobel z dziedziny ekonomii mógłby być tendencyjnie przyznawany prekursorom "mód" intelektualnych - a ekonomia to zdecydowanie poważna sprawa. Twórczość Hayeka zarówno w obszarze ekonomii oraz filozofii jest nadal żywa i przywoływana, czy to w przypadku ostatniego kryzysu gospodarczego czy rozważań o ekonomii socjalnej.
Całowanie jak leczenie - rzecz o ludzkich słabościach - Tomasz Gełdon
2019-08-05 13:01:23
Tegoroczna nagroda Ig Nobla w zakresie medycyny została przyznana zespołowi naukowców pod przewodnictwem Hajime Kimata za badania, w których wykazano, iż namiętne całowanie się skutecznie obniża poziom przeciwciał IgE we krwi. Tym samym radośnie przyjęto interpretację, że pocałunki są rzeczywistym lekarstwem na alergie – patologiczne i do dziś zagadkowe, nieadekwatne reakcje immunologiczne.
Tegoroczna nagroda Ig Nobla w zakresie medycyny została przyznana zespołowi naukowców pod przewodnictwem Hajime Kimata za badania, w których wykazano, iż namiętne całowanie się skutecznie obniża poziom przeciwciał IgE we krwi. Tym samym radośnie przyjęto interpretację, że pocałunki są rzeczywistym lekarstwem na alergie – patologiczne i do dziś zagadkowe, nieadekwatne reakcje immunologiczne.