Copernicus
Podcast Copernicus to cykl wykładów i wywiadów Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych UJ. Zadajemy sobie rozmaite pytania: Czym różnimy się od innych zwierząt? Czy świat, który postrzegamy, istnieje obiektywnie, niezależnie od nas i naszych zmysłów? Jak wygląda kosmos i jaką rolę w całej przyrodzie odgrywa człowiek? W jaki sposób zdobywamy wiedzę o świecie? Zapraszamy do słuchania!
Mechanika kwantowa: historia pewnej nierówności - Michał Eckstein
2019-08-07 09:20:04
Przeczące intuicji i "zdrowemu rozsądkowi" implikacje towarzyszyły mechanice kwantowej od samego początku. Szczególne kontrowersje wzbudzało istnienie tzw. stanów splątanych, w których to jedna cząstka zdaje się natychmiast wiedzieć co czyni jej partner, choćby był on na drugim krańcu Wszechświata. Głośna debata Alberta Einsteina z Nielsem Bohrem poświęcona temu zagadnieniu odbywała się jedynie na gruncie filozofii, do momentu w którym John Steward Bell zaproponował swoją słynną nierówność spełnioną w mechanice klasycznej, a łamaną w mechanice kwantowej. Od tego czasu łamanie nierówności Bella zostało zaobserwowane w różnorakich eksperymentach, przyznając rację Bohrowi. Czy jednak Einstein na pewno się mylił? I co ma z tym wspólnego nasza wolna wola?
Przeczące intuicji i "zdrowemu rozsądkowi" implikacje towarzyszyły mechanice kwantowej od samego początku. Szczególne kontrowersje wzbudzało istnienie tzw. stanów splątanych, w których to jedna cząstka zdaje się natychmiast wiedzieć co czyni jej partner, choćby był on na drugim krańcu Wszechświata. Głośna debata Alberta Einsteina z Nielsem Bohrem poświęcona temu zagadnieniu odbywała się jedynie na gruncie filozofii, do momentu w którym John Steward Bell zaproponował swoją słynną nierówność spełnioną w mechanice klasycznej, a łamaną w mechanice kwantowej. Od tego czasu łamanie nierówności Bella zostało zaobserwowane w różnorakich eksperymentach, przyznając rację Bohrowi. Czy jednak Einstein na pewno się mylił? I co ma z tym wspólnego nasza wolna wola?
Przełomy w fizyce. Od Newtona do Hawkinga - dyskusja
2019-08-07 09:19:10
W spotkaniu wzięli udział: dr hab. Sebastian Szybka, fizyk i kosmolog, autor artykułu o nierozwiązanym przez Newtona problemie trzech ciała, oraz red. Michał Kuźmiński, dziennikarz naukowy i zastępca redaktora naczelnego "Tygodnika Powszechnego", autor wywiadu z prof. Masonem.
W spotkaniu wzięli udział: dr hab. Sebastian Szybka, fizyk i kosmolog, autor artykułu o nierozwiązanym przez Newtona problemie trzech ciała, oraz red. Michał Kuźmiński, dziennikarz naukowy i zastępca redaktora naczelnego "Tygodnika Powszechnego", autor wywiadu z prof. Masonem.
Przełomy w naukach o umyśle - dyskusja
2019-08-07 09:15:29
W dyskusji wzięli udział dr Mateusz Hohol, Kinga Wołoszyn-Hohol i Paweł Bakalarz, autorzy artykułów opublikowanych w dodatku. Spotkanie poprowadzi Łukasz Kwiatek.
W dyskusji wzięli udział dr Mateusz Hohol, Kinga Wołoszyn-Hohol i Paweł Bakalarz, autorzy artykułów opublikowanych w dodatku. Spotkanie poprowadzi Łukasz Kwiatek.
Jak rośliny tworzą chmury, czyli historia niejawnej gospodarki wodnej - Tomasz Gełdon
2019-08-07 09:13:07
Zjawisko transpiracji roślinnej jest wszechobecne i odczuwalne, a jednak zachodzi niezauważenie. Po raz pierwszy zainteresował się nim XVIII-wieczny botanik i fizjolog Stephen Hales udowadniając, że rośliny funkcjonują dzięki transferowaniu przez swoje organizmy wody z jednoczesną absorpcją powietrza. Finezyjne zastosowanie prostych mechanizmów osmotycznych sprawia, że to rośliny właśnie, jako układy pneumatyczno-hydrauliczne, warunkują obieg wody w przyrodzie i to często w niezwykle malowniczy sposób.
Zjawisko transpiracji roślinnej jest wszechobecne i odczuwalne, a jednak zachodzi niezauważenie. Po raz pierwszy zainteresował się nim XVIII-wieczny botanik i fizjolog Stephen Hales udowadniając, że rośliny funkcjonują dzięki transferowaniu przez swoje organizmy wody z jednoczesną absorpcją powietrza. Finezyjne zastosowanie prostych mechanizmów osmotycznych sprawia, że to rośliny właśnie, jako układy pneumatyczno-hydrauliczne, warunkują obieg wody w przyrodzie i to często w niezwykle malowniczy sposób.
Jak zaczyna się życie. Historia embriologii - Szymon Drobniak
2019-08-07 09:11:02
Korzenie embriologii sięgają XVII-wiecznej teorii preformacji, zgodnie z którą męskie komórki rozrodcze zawierają miniaturowe kopie dorosłego organizmu (tzw. homunkulusa). Rozwój mikroskopii i metod eksperymentalnych pozwolił jednak odrzucić tę koncepcję i zapoczątkować naukowe badanie niezwykle dynamicznych pierwszych etapów życia organizmów. W swoim wykładzie dr. Szymon Drobniak opowie o początkach nowożytnej embriologii oraz przedstawi historię odrzucenia teorii preformacji oraz rekapitulacji.
Korzenie embriologii sięgają XVII-wiecznej teorii preformacji, zgodnie z którą męskie komórki rozrodcze zawierają miniaturowe kopie dorosłego organizmu (tzw. homunkulusa). Rozwój mikroskopii i metod eksperymentalnych pozwolił jednak odrzucić tę koncepcję i zapoczątkować naukowe badanie niezwykle dynamicznych pierwszych etapów życia organizmów. W swoim wykładzie dr. Szymon Drobniak opowie o początkach nowożytnej embriologii oraz przedstawi historię odrzucenia teorii preformacji oraz rekapitulacji.
Historia fitohormonów, czyli jak Darwin poruszył światem roślin - Tomasz Gełdon
2019-08-07 09:09:18
Zagadnienie koordynacji wzrostowej i ruchowej roślin zwróciło uwagę nauki stosunkowo późno – w XIX wieku. Badania, które doprowadziły do wykrycia chemicznego regulatora tych procesów – tzw. auksyn – zapoczątkował sam Karol Darwin. Okazało się, że rośliny wcale nie są takie statyczne. Dzięki wytwarzanym hormonom i prostym mechanizmom reakcyjnym ich życie jest niezwykłą odpowiedzią na skomplikowane pytania stawiane przez warunki środowiskowe. Wymiar tego dialogu jest nie tylko naukowy - wiedza o fitohormonach jest szeroko wykorzystywana w rolnictwie, ogrodnictwie czy gospodarstwie domowym.
Zagadnienie koordynacji wzrostowej i ruchowej roślin zwróciło uwagę nauki stosunkowo późno – w XIX wieku. Badania, które doprowadziły do wykrycia chemicznego regulatora tych procesów – tzw. auksyn – zapoczątkował sam Karol Darwin. Okazało się, że rośliny wcale nie są takie statyczne. Dzięki wytwarzanym hormonom i prostym mechanizmom reakcyjnym ich życie jest niezwykłą odpowiedzią na skomplikowane pytania stawiane przez warunki środowiskowe. Wymiar tego dialogu jest nie tylko naukowy - wiedza o fitohormonach jest szeroko wykorzystywana w rolnictwie, ogrodnictwie czy gospodarstwie domowym.
Santiago Ramón y Cajal: malarz neuronów - Maciej Dulewicz
2019-08-07 09:07:59
Czy mózg jest jednolitą strukturą, czy też dzieli się na wyspecjalizowane komórki, pełniące specyficzne funkcje? To jedno z najważniejszych pytań, jakie stawiali sobie biolodzy na przełomie XIX i XX w. Kluczowe dla zrozumienia funkcjonowania najważniejszego dla większości zwierzą - w tym ludzi - organu, było opracowanie techniki barwienia tkanki mózgowej, która pozwoliła uchwycić bogactwo struktury, jaką mogą tworzyć neurony. Jednym ze współtwórców tej techniki był hiszpański anatom i fizjolog, Santiago Ramón y Cajal, który w nauce wykorzystał swoje talenty artystyczne i sprawił, że nauka o mózgu "nabrała kolorów". Podczas wykładu Macieja Dulewicza posłuchamy o życiu i działalności Cajala, jego głośnym sporze z innym wybitnym neurobiologiem - Włochem Camillo Golgim - z którym dzielił otrzymaną w 1906 r. Nagrodę Nobla, oraz ideach i przewidywaniach hiszpańskiego uczonego, które wyprzedzały jego epokę.
Czy mózg jest jednolitą strukturą, czy też dzieli się na wyspecjalizowane komórki, pełniące specyficzne funkcje? To jedno z najważniejszych pytań, jakie stawiali sobie biolodzy na przełomie XIX i XX w. Kluczowe dla zrozumienia funkcjonowania najważniejszego dla większości zwierzą - w tym ludzi - organu, było opracowanie techniki barwienia tkanki mózgowej, która pozwoliła uchwycić bogactwo struktury, jaką mogą tworzyć neurony. Jednym ze współtwórców tej techniki był hiszpański anatom i fizjolog, Santiago Ramón y Cajal, który w nauce wykorzystał swoje talenty artystyczne i sprawił, że nauka o mózgu "nabrała kolorów". Podczas wykładu Macieja Dulewicza posłuchamy o życiu i działalności Cajala, jego głośnym sporze z innym wybitnym neurobiologiem - Włochem Camillo Golgim - z którym dzielił otrzymaną w 1906 r. Nagrodę Nobla, oraz ideach i przewidywaniach hiszpańskiego uczonego, które wyprzedzały jego epokę.
Zagadkowa ciemna materia - Joanna Jałocha
2019-08-07 09:06:25
W 1933 roku astronom Fritz Zwicky zauważył, że galaktyki wchodzące w skład gromady Coma poruszają się znacznie szybciej niż powinny, biorąc pod uwagę masę tej gromady wywnioskowaną na podstawie jej obserwowanej jasności. Zwicky doszedł zatem do wniosku, że większość materii budującej gromadę Coma nie świeci - jest ciemna. To początek pojęcia ciemnej materii w fizyce i astronomii. W czasie wykładu zostanie wyjaśnione, jaka była ewolucja tego pojęcia, czym może być i czym nie może ciemna materia, dlaczego jest ona tak ważna i budzi takie zainteresowanie, jak jej szukać oraz jakie są z nią związane kontrowersje.
W 1933 roku astronom Fritz Zwicky zauważył, że galaktyki wchodzące w skład gromady Coma poruszają się znacznie szybciej niż powinny, biorąc pod uwagę masę tej gromady wywnioskowaną na podstawie jej obserwowanej jasności. Zwicky doszedł zatem do wniosku, że większość materii budującej gromadę Coma nie świeci - jest ciemna. To początek pojęcia ciemnej materii w fizyce i astronomii. W czasie wykładu zostanie wyjaśnione, jaka była ewolucja tego pojęcia, czym może być i czym nie może ciemna materia, dlaczego jest ona tak ważna i budzi takie zainteresowanie, jak jej szukać oraz jakie są z nią związane kontrowersje.
Z historii eugeniki - Wojciech Załuski
2019-08-07 09:04:36
W pierwszej połowie XX wieku w ramach tzw. ruchu eugenicznego, powołując się na osiągnięcia naukowe, zwłaszcza w ramach genetyki i biologii ewolucyjnej, a także troskę o przyszłe pokolenia, czy dobrobyt społeczny, prowadzono w istocie bezwzględną "wojnę przeciw słabym", niepasującym do modelu doskonałego, zdrowego społeczeństwa. Geneza tej jednej z najbardziej mrocznych kart w historii cywilizacji Zachodu wciąż nie jest jednak dobrze zbadana. W ramach referatu prof. Wojciecha Załuskiego zostaną omówione różne hipotezy tłumaczące pojawienie się i popularność tego ruchu, stanowiącego radykalne odejście od tradycji chrześcijańskiej i - szerzej - humanistycznej.
W pierwszej połowie XX wieku w ramach tzw. ruchu eugenicznego, powołując się na osiągnięcia naukowe, zwłaszcza w ramach genetyki i biologii ewolucyjnej, a także troskę o przyszłe pokolenia, czy dobrobyt społeczny, prowadzono w istocie bezwzględną "wojnę przeciw słabym", niepasującym do modelu doskonałego, zdrowego społeczeństwa. Geneza tej jednej z najbardziej mrocznych kart w historii cywilizacji Zachodu wciąż nie jest jednak dobrze zbadana. W ramach referatu prof. Wojciecha Załuskiego zostaną omówione różne hipotezy tłumaczące pojawienie się i popularność tego ruchu, stanowiącego radykalne odejście od tradycji chrześcijańskiej i - szerzej - humanistycznej.
Genomika: szaleństwo czy metoda w nowoczesnej medycynie? - Iwona Wybrańska
2019-08-07 09:02:55
Zapraszamy na kolejny wykład z cyklu "Granice Nauki: przełomy w nauce" - tym razem prof. Iwona Wybrańska opowie o genomice - dziedzinie nauki, która zajmuje się badaniem struktury i zależności pomiędzy składnikami genomów. Słuchacze będą mogli zaznajomić się z granicami genetyki oraz współczesną wiedzą na temat zjawisk epigenetycznych, związanych z ekspresją genów, a także wykorzystaniem ustaleń genomiki w medycynie.
Zapraszamy na kolejny wykład z cyklu "Granice Nauki: przełomy w nauce" - tym razem prof. Iwona Wybrańska opowie o genomice - dziedzinie nauki, która zajmuje się badaniem struktury i zależności pomiędzy składnikami genomów. Słuchacze będą mogli zaznajomić się z granicami genetyki oraz współczesną wiedzą na temat zjawisk epigenetycznych, związanych z ekspresją genów, a także wykorzystaniem ustaleń genomiki w medycynie.