Sami wybitni

W tym podcaście prezentujemy audycje dokumentalne poświęcone wybitnym postaciom polskiej kultury, nauki i uczestnikom życia publicznego. Do tej pory przedstawiliśmy sylwetki m.in.: Tadeusza Różewicza, Józefa Hena, Stanisława Lema, Krzysztofa Gradowskiego, Krzysztofa Kieślowskiego, Marka Budzyńskiego, Mirosława Chojeckiego, Czesława Bieleckiego, prof. Lidii Grychtołówny, Olega Sencowa, Ignacego Łukasiewicza i Kazimierza Szpotańskiego. Kolejne odcinki będą się pojawiać cyklicznie w każdą pierwszą niedzielę miesiąca, tuż po emisji w Programie I Polskiego Radia.


Odcinki od najnowszych:

Józef Łobodowski. "Do ostatniej kropli krwi" - reportaż Macieja Jastrzębskiego
2024-03-04 08:00:00

Poeta, autor liryki głęboko wizyjnej, proroczej i patetycznej, prozaik, publicysta, tłumacz. Uznawany za skandalistę swoich czasów. W pamięci kolejnych pokoleń utrwalił się jako wieczny buntownik, cygan i tułacz. Zyskał, kluczowy dla jego recepcji, przydomek "ostatniego romantyka".
Poeta, autor liryki głęboko wizyjnej, proroczej i patetycznej, prozaik, publicysta, tłumacz. Uznawany za skandalistę swoich czasów. W pamięci kolejnych pokoleń utrwalił się jako wieczny buntownik, cygan i tułacz. Zyskał, kluczowy dla jego recepcji, przydomek "ostatniego romantyka".

Aleksander Gieysztor. "Historię badał i tworzył" - reportaż Joanny Bogusławskiej
2024-02-04 20:00:00

Aleksander Gieysztor (1916-1999) był historykiem mediewistą, profesorem Uniwersytetu Warszawskiego, członkiem Polskiej Akademii Nauk, autorem około pięciuset publikacji. Aleksander Gieysztor urodził się w Moskwie w 1916 roku. Od 1921 roku mieszkał w Warszawie. W 1937 roku ukończył studia historyczne na Uniwersytecie Warszawskim. Podczas okupacji działał w Biurze Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK. Walczył w Powstaniu Warszawskim. W 1942 roku obronił doktorat.
Aleksander Gieysztor (1916-1999) był historykiem mediewistą, profesorem Uniwersytetu Warszawskiego, członkiem Polskiej Akademii Nauk, autorem około pięciuset publikacji. Aleksander Gieysztor urodził się w Moskwie w 1916 roku. Od 1921 roku mieszkał w Warszawie. W 1937 roku ukończył studia historyczne na Uniwersytecie Warszawskim. Podczas okupacji działał w Biurze Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK. Walczył w Powstaniu Warszawskim. W 1942 roku obronił doktorat.

"Siostry proszą na zupę... - Komitet na Piwnej" - reportaż Urszuli Żółtowskiej
2024-01-08 09:00:00

W nocy z 12 na 13 grudnia 1981 roku około 5 tysięcy osób zostało internowanych, to znaczy zostali wyrwani ze snu ze swoich domów i wywiezieni w niewiadomym kierunku. Pojawiły się polskie czołgi na ulicach polskich miast przeciw polskiemu społeczeństwu. Został ogłoszony stan wojenny. Komitet na Piwnej, zwany też Prymasowskim Komitetem Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności i ich Rodzinom, powstał w reakcji na internowanie działaczy politycznych i ludzi kultury po wprowadzeniu stanu wojennego. Działał w okresie 1981–1983 przy warszawskim kościele św. Marcina. Komitet koordynował oraz inicjował działalność duszpasterską wśród internowanych, służył im i ich rodzinom pomocą materialną, prawną, medyczną oraz w zakresie pośrednictwa pracy.
W nocy z 12 na 13 grudnia 1981 roku około 5 tysięcy osób zostało internowanych, to znaczy zostali wyrwani ze snu ze swoich domów i wywiezieni w niewiadomym kierunku. Pojawiły się polskie czołgi na ulicach polskich miast przeciw polskiemu społeczeństwu. Został ogłoszony stan wojenny. Komitet na Piwnej, zwany też Prymasowskim Komitetem Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności i ich Rodzinom, powstał w reakcji na internowanie działaczy politycznych i ludzi kultury po wprowadzeniu stanu wojennego. Działał w okresie 1981–1983 przy warszawskim kościele św. Marcina. Komitet koordynował oraz inicjował działalność duszpasterską wśród internowanych, służył im i ich rodzinom pomocą materialną, prawną, medyczną oraz w zakresie pośrednictwa pracy.

"Skromna Pani Marszałkowa" - reportaż Urszuli Żółtowskiej - portret Aleksandry Piłsudskiej
2023-11-06 17:30:00

Sejm ogłosił rok 2023 rokiem Aleksandry Piłsudskiej. Była zuchwałą konspiratorką o znacznych zasługach dla odrodzenia polskiej państwowości, która w życiu politycznym pozostawała jednak w cieniu męża. Aleksandra Piłsudska z domu Szczerbińska urodziła się 12 grudnia 1882 roku w Suwałkach, "spokojnym gubernialnym miasteczku, niewyróżnionym specjalnie przez historię". Choć jej pierwsze świadome wspomnienia przypadają na ponad dwie dekady po upadku powstania styczniowego, w swoich "Wspomnieniach" Piłsudska snuje na przykład opowieść o tym, jak siedmioletniej dziewczynce babcia pozwala przymierzyć pierścionek z wygrawerowanym napisem "1863", jeśli złoży obietnicę, iż będzie polską patriotką. I była. Działaczka Uniwersytetu Latającego, konspiratorka, działaczka PPS-u, odważna i nieugięta. Takiej jej chyba nie znamy. Znacznie jej osobę przybliża nam Marta Sikorska, autorka książki o Aleksandrze. Jaka naprawdę była, jakie były zasługi tej polskiej patriotki, te z czasów zaborów i te z okresu 20-lecia międzywojennego?
Sejm ogłosił rok 2023 rokiem Aleksandry Piłsudskiej. Była zuchwałą konspiratorką o znacznych zasługach dla odrodzenia polskiej państwowości, która w życiu politycznym pozostawała jednak w cieniu męża. Aleksandra Piłsudska z domu Szczerbińska urodziła się 12 grudnia 1882 roku w Suwałkach, "spokojnym gubernialnym miasteczku, niewyróżnionym specjalnie przez historię". Choć jej pierwsze świadome wspomnienia przypadają na ponad dwie dekady po upadku powstania styczniowego, w swoich "Wspomnieniach" Piłsudska snuje na przykład opowieść o tym, jak siedmioletniej dziewczynce babcia pozwala przymierzyć pierścionek z wygrawerowanym napisem "1863", jeśli złoży obietnicę, iż będzie polską patriotką. I była. Działaczka Uniwersytetu Latającego, konspiratorka, działaczka PPS-u, odważna i nieugięta. Takiej jej chyba nie znamy. Znacznie jej osobę przybliża nam Marta Sikorska, autorka książki o Aleksandrze. Jaka naprawdę była, jakie były zasługi tej polskiej patriotki, te z czasów zaborów i te z okresu 20-lecia międzywojennego?

Archiwalna rozmowa z doktor Wandą Półtawską o frustracji młodzieży
2023-10-26 15:51:00

24 października 2023 roku zmarła doktor Wanda Półtawska, przyjaciółka Jana Pawła II. 2 listopada skończyłaby 102 lata. W czasie II wojny światowej trafiła do niemieckiego obozu koncentracyjnego w Ravensbrück. Tam stała się ofiarą eksperymentów. Na krótko przed końcem wojny Półtawska została przewieziona do obozu w Neustadt-Glewe (podobóz Ravensbrück), gdzie przebywała do 7 maja 1945 roku. Po wojnie studiowała medycynę i stała się wybitnym psychiatrą. Przypominamy rozmowę z 1984 roku o terapii młodzieży i jej słabej odporności psychicznej. Jak bardzo aktualna jest ta rozmowa. Na czym polegają przeciwdziałania - nieprzystosowanie młodzieży do życia - przyczyny braku odporności psychicznej u znacznej jej części. Brak woli walki o siebie, ze swoim lenistwem, niehigieniczny tryb życia młodzieży miejskiej; trudne warunki a odporność psychiczna, brak umiejętności hamowania reakcji emocjonalnych, matura jako czynnik nerwicorodny, potrzeba wymagań, wysiłku, odporność na trudy, dzielność a zobojętnienie emocjonalne – wszystkie te zagadnienia poruszono w rozmowie. 
24 października 2023 roku zmarła doktor Wanda Półtawska, przyjaciółka Jana Pawła II. 2 listopada skończyłaby 102 lata. W czasie II wojny światowej trafiła do niemieckiego obozu koncentracyjnego w Ravensbrück. Tam stała się ofiarą eksperymentów. Na krótko przed końcem wojny Półtawska została przewieziona do obozu w Neustadt-Glewe (podobóz Ravensbrück), gdzie przebywała do 7 maja 1945 roku. Po wojnie studiowała medycynę i stała się wybitnym psychiatrą. Przypominamy rozmowę z 1984 roku o terapii młodzieży i jej słabej odporności psychicznej. Jak bardzo aktualna jest ta rozmowa. Na czym polegają przeciwdziałania - nieprzystosowanie młodzieży do życia - przyczyny braku odporności psychicznej u znacznej jej części. Brak woli walki o siebie, ze swoim lenistwem, niehigieniczny tryb życia młodzieży miejskiej; trudne warunki a odporność psychiczna, brak umiejętności hamowania reakcji emocjonalnych, matura jako czynnik nerwicorodny, potrzeba wymagań, wysiłku, odporność na trudy, dzielność a zobojętnienie emocjonalne – wszystkie te zagadnienia poruszono w rozmowie. 

"Cudem było wszystko" - reportaż Doroty Bonieckiej-Górny o Tadeuszu Fredro-Bonieckim
2023-10-16 18:00:00

Albert Einstein powiedział, że "Życie można przeżyć na dwa sposoby. Tak, jakby nic nie było cudem albo jakby cudem było wszystko". Tadeusz Fredro-Boniecki myśli o swoim życiu tak, że cudem było wszystko. Urodził się w 1943 roku i jak mówi jego życie było bardzo ciekawe i bogate w wiele doświadczeń. Jest pierwszym pokoleniem, które nie doświadczyło wojny, ale wojna duże piętno na nim odcisnęła. Bowiem gdy miał zaledwie 9 miesięcy hitlerowcy zabili mu ojca. Matka została z pięciorgiem dzieci. Zostali z powodu reformy rolnej wyrzuceni z majątku. Był w zespole "Gawęda" i zdawał do szkoły teatralnej. Teatr był ucieczką od rzeczywistości, która go otaczała, poszedł jednak na polonistykę, książki też były swego rodzaju ucieczką. Po studiach zajął się dziennikarstwem, najpierw wcieleniowym, chciał napisać o sytuacji polskiej gastronomii i rozpoczął pracę jako barman w SPATiF-ie. Z artykułu nic nie wyszło, ale poznał - jak mówi - Swoją Najpiękniejszą. I to nadało ostateczny kształt jego życiu.
Albert Einstein powiedział, że "Życie można przeżyć na dwa sposoby. Tak, jakby nic nie było cudem albo jakby cudem było wszystko". Tadeusz Fredro-Boniecki myśli o swoim życiu tak, że cudem było wszystko. Urodził się w 1943 roku i jak mówi jego życie było bardzo ciekawe i bogate w wiele doświadczeń. Jest pierwszym pokoleniem, które nie doświadczyło wojny, ale wojna duże piętno na nim odcisnęła. Bowiem gdy miał zaledwie 9 miesięcy hitlerowcy zabili mu ojca. Matka została z pięciorgiem dzieci. Zostali z powodu reformy rolnej wyrzuceni z majątku. Był w zespole "Gawęda" i zdawał do szkoły teatralnej. Teatr był ucieczką od rzeczywistości, która go otaczała, poszedł jednak na polonistykę, książki też były swego rodzaju ucieczką. Po studiach zajął się dziennikarstwem, najpierw wcieleniowym, chciał napisać o sytuacji polskiej gastronomii i rozpoczął pracę jako barman w SPATiF-ie. Z artykułu nic nie wyszło, ale poznał - jak mówi - Swoją Najpiękniejszą. I to nadało ostateczny kształt jego życiu.

"Śladami Nikifora" - reportaż Moniki Chrobak o jednym z najwybitniejszych na świecie malarzy naiwnych - prymitywistów
2023-10-12 18:00:00

10 października minęło 55 lat od śmierci Nikifora. Jeden z najwybitniejszych na świecie malarzy naiwnych - prymitywistów - urodził się 21 maja 1895 roku w Krynicy. Jego matką była Łemkinia Jewdokia Drowniak, natomiast ojciec jest nieznany, prawdopodobnie był jednym z polskich artystów malarzy. Nikifor zawsze uważał się za zawodowego malarza. W różnych punktach uzdrowiska rozkładał codziennie swoją "przenośną pracownię". Swoje dzieła podpisywał jako "Netyfor malarz" lub "Matejko". Większość obrazów jest namalowana akwarelą, czasami łączoną z temperą lub farbą olejną. W ostatnich latach życia używał kredek. Szczególną inspiracją Nikifora była greckokatolicka Cerkiew. Tematy świeckie obejmowały krajobrazy krynickie, wnętrza budynków, dworce kolejowe i tory wijące się malowniczo między wzgórzami. Liczne są też jego autoportrety. Oblicza się, że w ciągu swego pracowitego życia artysta namalował kilkadziesiąt tysięcy obrazków. W 1995 r. zostało otworzone muzeum w Krynicy - Muzeum Nikifora - Galeria Sztuki "Romanówka", oddział Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu.
10 października minęło 55 lat od śmierci Nikifora. Jeden z najwybitniejszych na świecie malarzy naiwnych - prymitywistów - urodził się 21 maja 1895 roku w Krynicy. Jego matką była Łemkinia Jewdokia Drowniak, natomiast ojciec jest nieznany, prawdopodobnie był jednym z polskich artystów malarzy. Nikifor zawsze uważał się za zawodowego malarza. W różnych punktach uzdrowiska rozkładał codziennie swoją "przenośną pracownię". Swoje dzieła podpisywał jako "Netyfor malarz" lub "Matejko". Większość obrazów jest namalowana akwarelą, czasami łączoną z temperą lub farbą olejną. W ostatnich latach życia używał kredek. Szczególną inspiracją Nikifora była greckokatolicka Cerkiew. Tematy świeckie obejmowały krajobrazy krynickie, wnętrza budynków, dworce kolejowe i tory wijące się malowniczo między wzgórzami. Liczne są też jego autoportrety. Oblicza się, że w ciągu swego pracowitego życia artysta namalował kilkadziesiąt tysięcy obrazków. W 1995 r. zostało otworzone muzeum w Krynicy - Muzeum Nikifora - Galeria Sztuki "Romanówka", oddział Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu.

"Sam możesz wybierać los" - reportaż Katarzyny Michalak o Zbigniewie Stepku, dziennikarzu radiowym, pisarzu i alpiniście
2023-09-15 13:34:00

"Góry wysokie, wiem, co z wami walczyć każe…" - brzmią słowa hitu Budki Suflera "Cień wielkiej góry", który utrwalił legendę radiowca i himalaisty Zbigniewa Stepka. W 1956 ukończył on polonistykę na KUL, był autorem słuchowisk radiowych, a w latach 1958–1966 kierownikiem redakcji literackiej Radia Lublin. Autor m.in. powieści "Most" opublikowanej w 1972 r. oraz wydanej pośmiertnie książki "Charchira" (1974) o wyprawie w Ałtaj Mongolski z 1969 roku. Zginął w lawinie lodowej wraz z Andrzejem Grzązkiem w Himalajach Lahul, w drodze na szczyt CB12. Ich ciał nie odnaleziono. Na cmentarzu w Lublinie przy ulicy Lipowej, nieopodal siedziby Radia Lublin, znajduje się płyta symbolicznie upamiętniająca Zbigniewa Stepka. W tym roku mija 50. rocznica jego tragicznej śmierci. Dlatego zapraszamy do wysłuchania audycji dokumentalnej, która jest próbą ukazania Zbigniewa Stepka jako artysty radia, miłośnika gór i człowieka, który - we wszystkim, czego dotknął - chciał zdobywać najwyższe szczyty.
"Góry wysokie, wiem, co z wami walczyć każe…" - brzmią słowa hitu Budki Suflera "Cień wielkiej góry", który utrwalił legendę radiowca i himalaisty Zbigniewa Stepka. W 1956 ukończył on polonistykę na KUL, był autorem słuchowisk radiowych, a w latach 1958–1966 kierownikiem redakcji literackiej Radia Lublin. Autor m.in. powieści "Most" opublikowanej w 1972 r. oraz wydanej pośmiertnie książki "Charchira" (1974) o wyprawie w Ałtaj Mongolski z 1969 roku. Zginął w lawinie lodowej wraz z Andrzejem Grzązkiem w Himalajach Lahul, w drodze na szczyt CB12. Ich ciał nie odnaleziono. Na cmentarzu w Lublinie przy ulicy Lipowej, nieopodal siedziby Radia Lublin, znajduje się płyta symbolicznie upamiętniająca Zbigniewa Stepka. W tym roku mija 50. rocznica jego tragicznej śmierci. Dlatego zapraszamy do wysłuchania audycji dokumentalnej, która jest próbą ukazania Zbigniewa Stepka jako artysty radia, miłośnika gór i człowieka, który - we wszystkim, czego dotknął - chciał zdobywać najwyższe szczyty.

"Jak odkrywałem Schulza" - audycja dokumentalna Adama Bogoryja-Zakrzewskiego
2023-08-31 20:00:00

Właśnie trwa Festiwal Kultury Żydowskiej Warszawa Singera. Warto zatem pokazać sylwetkę polskiego prozaika żydowskiego pochodzenia. Adam Bogoryja-Zakrzewski przygotował na tę okazję specjalną audycję dokumentalną o jednym z najoryginalniejszych w okresie międzywojnia i XIX wieku polskich pisarzy - Brunonie Schulzu. Trzech największych twórców tego okresu - Schulz, Witkacy i Gombrowicz - wyniosło zdaniem schulzologów "literaturę polską na poziom europejski". Schulz budzi zainteresowanie współczesnych obecnie wydawnictw. Jego proza jest tłumaczona na ponad 45 języków, m.in. japoński i mandaryński. Prace plastyczne drohobyckiego artysty - niewielkie rysunki osiągają ceny około stu tysięcy złotych (stąd próby fałszerstw jego prac, tworzonych metodą cliché-verre).
Właśnie trwa Festiwal Kultury Żydowskiej Warszawa Singera. Warto zatem pokazać sylwetkę polskiego prozaika żydowskiego pochodzenia. Adam Bogoryja-Zakrzewski przygotował na tę okazję specjalną audycję dokumentalną o jednym z najoryginalniejszych w okresie międzywojnia i XIX wieku polskich pisarzy - Brunonie Schulzu. Trzech największych twórców tego okresu - Schulz, Witkacy i Gombrowicz - wyniosło zdaniem schulzologów "literaturę polską na poziom europejski". Schulz budzi zainteresowanie współczesnych obecnie wydawnictw. Jego proza jest tłumaczona na ponad 45 języków, m.in. japoński i mandaryński. Prace plastyczne drohobyckiego artysty - niewielkie rysunki osiągają ceny około stu tysięcy złotych (stąd próby fałszerstw jego prac, tworzonych metodą cliché-verre).

"Po prostu Korfanty" - reportaż Eweliny Kosałki-Passii - sylwetka Wojciecha Korfantego
2023-08-23 16:32:23

Bez wątpienia był jednym z najbardziej znanych polityków dwudziestolecia międzywojennego i jednym z twórców naszej niepodległości, który z poświęceniem i skutecznie walczył o przyłączenie większych obszarów Śląska do Polski. w II RP był związany z Chrześcijańską Demokracją. Po niekorzystnej dla Polaków interpretacji wyników plebiscytu, który miał rozstrzygnąć o przynależności państwowej Górnego Śląska, stanął na czele III powstania śląskiego jako jego dyktator. Powstanie przyniosło korzystniejszy dla Polski podział Śląska. W odrodzonej Polsce Wojciech Korfanty był posłem na Sejm i wicepremierem w rządzie Wincentego Witosa, a także przeciwnikiem politycznym Józefa Piłsudskiego. Zmarł 17 sierpnia 1939, w 20. rocznicę wybuchu powstania śląskiego. W pozostawionym testamencie politycznym do ludu śląskiego nawoływał: "Walczcie o Polskę wielką, mocarstwową, katolicką, praworządną i zawsze sprawiedliwą".
Bez wątpienia był jednym z najbardziej znanych polityków dwudziestolecia międzywojennego i jednym z twórców naszej niepodległości, który z poświęceniem i skutecznie walczył o przyłączenie większych obszarów Śląska do Polski. w II RP był związany z Chrześcijańską Demokracją. Po niekorzystnej dla Polaków interpretacji wyników plebiscytu, który miał rozstrzygnąć o przynależności państwowej Górnego Śląska, stanął na czele III powstania śląskiego jako jego dyktator. Powstanie przyniosło korzystniejszy dla Polski podział Śląska. W odrodzonej Polsce Wojciech Korfanty był posłem na Sejm i wicepremierem w rządzie Wincentego Witosa, a także przeciwnikiem politycznym Józefa Piłsudskiego. Zmarł 17 sierpnia 1939, w 20. rocznicę wybuchu powstania śląskiego. W pozostawionym testamencie politycznym do ludu śląskiego nawoływał: "Walczcie o Polskę wielką, mocarstwową, katolicką, praworządną i zawsze sprawiedliwą".

Informacja dotycząca prawa autorskich: Wszelka prezentowana tu zawartość podkastu jest własnością jego autora

Wyszukiwanie

Kategorie