Sami wybitni
W tym podcaście prezentujemy audycje dokumentalne poświęcone wybitnym postaciom polskiej kultury, nauki i uczestnikom życia publicznego. Do tej pory przedstawiliśmy sylwetki m.in.: Tadeusza Różewicza, Józefa Hena, Stanisława Lema, Krzysztofa Gradowskiego, Krzysztofa Kieślowskiego, Marka Budzyńskiego, Mirosława Chojeckiego, Czesława Bieleckiego, prof. Lidii Grychtołówny, Olega Sencowa, Ignacego Łukasiewicza i Kazimierza Szpotańskiego. Kolejne odcinki będą się pojawiać cyklicznie w każdą pierwszą niedzielę miesiąca, tuż po emisji w Programie I Polskiego Radia.
"Śladami Jana Kiepury" - reportaż Moniki Chrobak o wybitnym polskim śpiewaku
2023-08-18 16:56:16
15 sierpnia mija 57. rocznica śmierci Jana Kiepury. Wybitny tenor urodził się w Sosnowcu, ale bliska jego sercu była Krynica-Zdrój. Nie tylko przyjeżdżał tu na wypoczynek, ale także był mieszkańcem uzdrowiska. W 1933 roku stanęła tu jego willa "Patria". Śpiewak chciał w ten sposób wyrazić swoje przywiązanie do ojczyzny, za którą w czasie ciągłych, dalekich podróży zawsze tęsknił. Jego muzycznym i duchowym pomnikiem jest odbywający się w kurorcie od 1967 roku do tej pory Festiwal im. Jana Kiepury, który stworzył kryniczanin Stefan Półchłopek. Kiepura miał wspaniały kontakt z publicznością. Śpiewał na ulicy, z dachu taksówki, balkonu czy na schodach gmachów operowych. Po śmierci w 1966 roku spoczął na Powązkach w Warszawie. W lipcu 2004 roku został odsłonięty w Krynicy-Zdroju pomnik tenora, który ukazuje go śpiewającego z uniesioną w górę ręką.
15 sierpnia mija 57. rocznica śmierci Jana Kiepury. Wybitny tenor urodził się w Sosnowcu, ale bliska jego sercu była Krynica-Zdrój. Nie tylko przyjeżdżał tu na wypoczynek, ale także był mieszkańcem uzdrowiska. W 1933 roku stanęła tu jego willa "Patria". Śpiewak chciał w ten sposób wyrazić swoje przywiązanie do ojczyzny, za którą w czasie ciągłych, dalekich podróży zawsze tęsknił. Jego muzycznym i duchowym pomnikiem jest odbywający się w kurorcie od 1967 roku do tej pory Festiwal im. Jana Kiepury, który stworzył kryniczanin Stefan Półchłopek. Kiepura miał wspaniały kontakt z publicznością. Śpiewał na ulicy, z dachu taksówki, balkonu czy na schodach gmachów operowych. Po śmierci w 1966 roku spoczął na Powązkach w Warszawie. W lipcu 2004 roku został odsłonięty w Krynicy-Zdroju pomnik tenora, który ukazuje go śpiewającego z uniesioną w górę ręką.
"Niewielu macie ojców" – reportaż Moniki Chrobak o księdzu Franciszku Blachnickim
2023-06-04 20:56:00
Cechowała go odwaga w wyznawaniu wiary i nieugiętość wobec komunistycznego systemu totalitarnego. Trwa proces beatyfikacyjny księdza Franciszka Blachnickiego, który zmarł 27 lutego 1987 roku w wieku 65 lat w podejrzanych okolicznościach. Ostatnie śledztwo wykazało, że powodem nagłej śmierci było otrucie duchownego. Kapłan był zaangażowany w ruch ewangelizacyjny i przez lata rozpracowywany przez służby PRL-u. Był między innymi inicjatorem Krucjaty Wstrzemięźliwości oraz Krucjaty Wyzwolenia Człowieka promującym m.in. całkowitą abstynencję od alkoholu, a także założycielem ruchu oazowego. Założony przez niego Ruch Światło-Życie formujący młodych katolików był pierwszym na tak wielką skalę w bloku państw komunistycznych. Zaangażowało się w nim łącznie około 2 mln osób. Centralą ruchu był Kopia Górka w Krościenku nad Dunajcem. Materiały archiwalne pochodzą z Instytutu im. ks. Franciszka Blachnickiego, Archiwum Głównego Ruchu Światło-Życie w Lublinie.
Cechowała go odwaga w wyznawaniu wiary i nieugiętość wobec komunistycznego systemu totalitarnego. Trwa proces beatyfikacyjny księdza Franciszka Blachnickiego, który zmarł 27 lutego 1987 roku w wieku 65 lat w podejrzanych okolicznościach. Ostatnie śledztwo wykazało, że powodem nagłej śmierci było otrucie duchownego. Kapłan był zaangażowany w ruch ewangelizacyjny i przez lata rozpracowywany przez służby PRL-u. Był między innymi inicjatorem Krucjaty Wstrzemięźliwości oraz Krucjaty Wyzwolenia Człowieka promującym m.in. całkowitą abstynencję od alkoholu, a także założycielem ruchu oazowego. Założony przez niego Ruch Światło-Życie formujący młodych katolików był pierwszym na tak wielką skalę w bloku państw komunistycznych. Zaangażowało się w nim łącznie około 2 mln osób. Centralą ruchu był Kopia Górka w Krościenku nad Dunajcem. Materiały archiwalne pochodzą z Instytutu im. ks. Franciszka Blachnickiego, Archiwum Głównego Ruchu Światło-Życie w Lublinie.
"Chce ich wszystkich upamiętnić" - reportaż Joanny Bogusławskiej o pisarzu i kompozytorze Jarosławie Abramowie-Newerlym
2023-05-12 17:00:00
Jarosław Abramow-Newerly to polski pisarz, kompozytor, autor słuchowisk oraz tekstów i muzyki do piosenek. Jest synem pisarza Igora Newerlego i Barbary Abramow, nauczycielki i aktorki, przed wojną związanej z teatrem "Baj". Jarosław studiował filologię polską na Uniwersytecie Warszawskim. W 1955 uzyskał magisterium. Był jednym ze współzałożycieli Studenckiego Teatru Satyryków (STS), dla którego pisał skecze i piosenki, debiutował w nim również jako aktor. W STS działał aż do 1969 roku. Na lata sześćdziesiąte i siedemdziesiąte przypada rozkwit jego twórczości dramaturgicznej. Jest także autorem słuchowisk, tekstów i muzyki do piosenek. Abramow-Newerly jest również twórcą spektakli i widowisk telewizyjnych oraz kompozytorem (m.in. muzyki do tekstów Agnieszki Osieckiej). Wydania zbiorowe jego utworów to m.in. "Dramaty", "Co pan zgłasza?" i "Pięć minut sławy". Istnieją też ich przekłady na kilkanaście języków.
Jarosław Abramow-Newerly to polski pisarz, kompozytor, autor słuchowisk oraz tekstów i muzyki do piosenek. Jest synem pisarza Igora Newerlego i Barbary Abramow, nauczycielki i aktorki, przed wojną związanej z teatrem "Baj". Jarosław studiował filologię polską na Uniwersytecie Warszawskim. W 1955 uzyskał magisterium. Był jednym ze współzałożycieli Studenckiego Teatru Satyryków (STS), dla którego pisał skecze i piosenki, debiutował w nim również jako aktor. W STS działał aż do 1969 roku. Na lata sześćdziesiąte i siedemdziesiąte przypada rozkwit jego twórczości dramaturgicznej. Jest także autorem słuchowisk, tekstów i muzyki do piosenek. Abramow-Newerly jest również twórcą spektakli i widowisk telewizyjnych oraz kompozytorem (m.in. muzyki do tekstów Agnieszki Osieckiej). Wydania zbiorowe jego utworów to m.in. "Dramaty", "Co pan zgłasza?" i "Pięć minut sławy". Istnieją też ich przekłady na kilkanaście języków.
"Stefan Kudelski - geniusz z Polski" - reportaż Anny Juśkiewicz
2023-04-12 12:55:35
11 kwietnia obchodzony jest Polski Dzień Radia. 26 stycznia minęła 10 rocznica śmierci Stefana Kudelskiego. To kultowa postać dla ludzi radia i tych, którzy pracują z dźwiękiem. Przed laty cały świat reporterski miał ambicje pracować z analogowym magnetofonem "Nagra". Radiowcy doczekali się również jego cyfrowej wersji. Twórca "NAGRY" żył i pracował na emigracji w Szwajcarii. Tam zmarł w 2013 roku. Osiągnięcia w elektronice przyniosły mu fortunę i mnóstwo nagród, w tym cztery Oscary i dwie nagrody Emmy. Jego magnetofon to legenda nie tylko radiofonii i produkcji filmowych. Nagrała m.in. Neila Armstronga na Księżycu i jego słynne zdanie – "That’s one small step for man, one giant leap for mankind" (to jest mały krok dla człowieka, a duży dla ludzkości). Nie bez powodu nazywano go królem życia. Potrafił z niego czerpać jak mało kto. Inteligenckie pochodzenie i szerokie koneksje rodziców zapewniły mu wyjątkowy start, ale na własny sukces zapracował już sam. Osiągnięcia w elektronice przyniosły mu fortunę i mnóstwo nagród, w tym cztery Oscary i dwie nagrody Emmy.
11 kwietnia obchodzony jest Polski Dzień Radia. 26 stycznia minęła 10 rocznica śmierci Stefana Kudelskiego. To kultowa postać dla ludzi radia i tych, którzy pracują z dźwiękiem. Przed laty cały świat reporterski miał ambicje pracować z analogowym magnetofonem "Nagra". Radiowcy doczekali się również jego cyfrowej wersji. Twórca "NAGRY" żył i pracował na emigracji w Szwajcarii. Tam zmarł w 2013 roku. Osiągnięcia w elektronice przyniosły mu fortunę i mnóstwo nagród, w tym cztery Oscary i dwie nagrody Emmy. Jego magnetofon to legenda nie tylko radiofonii i produkcji filmowych. Nagrała m.in. Neila Armstronga na Księżycu i jego słynne zdanie – "That’s one small step for man, one giant leap for mankind" (to jest mały krok dla człowieka, a duży dla ludzkości). Nie bez powodu nazywano go królem życia. Potrafił z niego czerpać jak mało kto. Inteligenckie pochodzenie i szerokie koneksje rodziców zapewniły mu wyjątkowy start, ale na własny sukces zapracował już sam. Osiągnięcia w elektronice przyniosły mu fortunę i mnóstwo nagród, w tym cztery Oscary i dwie nagrody Emmy.
"Ławeczka Harasymowicza" - reportaż Moniki Chrobak o poecie Jerzym Harasymowiczu
2023-03-20 14:11:00
W tym roku przypada 90. rocznica urodzin poety Jerzego Harasymowicza. Jego poezja najczęściej kojarzona jest z liryką górską, wierszami pejzażowymi. Artysta był szczególnie związany z Muszyną. Zadebiutował w 1956 roku tomikiem poezji "Cuda", w którym znalazło się kilka znaczących wierszy jej poświęconych. Z tym miasteczkiem związał się już w latach szkolnych. Tutaj bowiem odbywał praktykę jako uczeń limanowskiego Liceum Leśnego. Później wielokrotnie wielokrotnie odwiedzał miejscowość. Tam lubił wędrować po górach i okolicznych lasach. Zafascynowanie Muszyną, Popradem, Łemkowszczyzną, cerkiewkami znalazło odzwierciedlenie w kolejnym tomiku wydanym w 1957 roku pt. "Powrót do Kraju Łagodności". Z poezji Jerzego Harasymowicza wywodzi się termin kraina łagodności, do którego w swoich piosenkach nawiązywał Wojciech Belon, a który bywał później utożsamiany z poezją śpiewaną. Na rynku w Muszynie, w pobliżu kapliczki św. Jana Nepomucena i fontanny stoi "Ławeczka Harasymowicza". W ten sposób mieszkańcy miejscowości upamiętnili jego postać.
W tym roku przypada 90. rocznica urodzin poety Jerzego Harasymowicza. Jego poezja najczęściej kojarzona jest z liryką górską, wierszami pejzażowymi. Artysta był szczególnie związany z Muszyną. Zadebiutował w 1956 roku tomikiem poezji "Cuda", w którym znalazło się kilka znaczących wierszy jej poświęconych. Z tym miasteczkiem związał się już w latach szkolnych. Tutaj bowiem odbywał praktykę jako uczeń limanowskiego Liceum Leśnego. Później wielokrotnie wielokrotnie odwiedzał miejscowość. Tam lubił wędrować po górach i okolicznych lasach. Zafascynowanie Muszyną, Popradem, Łemkowszczyzną, cerkiewkami znalazło odzwierciedlenie w kolejnym tomiku wydanym w 1957 roku pt. "Powrót do Kraju Łagodności". Z poezji Jerzego Harasymowicza wywodzi się termin kraina łagodności, do którego w swoich piosenkach nawiązywał Wojciech Belon, a który bywał później utożsamiany z poezją śpiewaną. Na rynku w Muszynie, w pobliżu kapliczki św. Jana Nepomucena i fontanny stoi "Ławeczka Harasymowicza". W ten sposób mieszkańcy miejscowości upamiętnili jego postać.
"Rola mojego życia" - reportaż Urszuli Żółtowskiej-Tomaszewskiej o kreacji Gustawa Holoubka w "Dziadach"
2023-03-09 10:58:00
"Dziady" w reżyserii Kazimierza Dejmka są spektaklem otoczonym legendą. Duża w tym zasługa odtwórcy roli Gustawa-Konrada, czyli Gustawa Holoubka. 6 marca minęło 15 lat od śmierci wybitnego aktora. Premiera "Dziadów" Adama Mickiewicza w reżyserii Kazimierza Dejmka odbyła się 25 listopada 1967 roku w Teatrze Narodowym w Warszawie. Było to coś więcej niż zwykły spektakl. Przedstawienie stało się impulsem studenckich protestów i początkiem Marca '68. To właśnie z tego ruchu wykluła się demokratyczna opozycja w Polsce. W główną rolę Gustawa-Konrada wcielił się w "Dziadach" Dejmka Gustaw Holoubek. Był on nie tylko wybitnym aktorem teatralnym i filmowym, ale także reżyserem i dyrektorem teatrów, pedagogiem, prezesem Stowarzyszenia Polskich Artystów Teatru i Filmu, członkiem Polskiej Akademii Umiejętności, posłem na Sejm PRL VII i VIII kadencji oraz senatorem I kadencji. Holoubek zmarł 6 marca 2008 roku.
"Dziady" w reżyserii Kazimierza Dejmka są spektaklem otoczonym legendą. Duża w tym zasługa odtwórcy roli Gustawa-Konrada, czyli Gustawa Holoubka. 6 marca minęło 15 lat od śmierci wybitnego aktora. Premiera "Dziadów" Adama Mickiewicza w reżyserii Kazimierza Dejmka odbyła się 25 listopada 1967 roku w Teatrze Narodowym w Warszawie. Było to coś więcej niż zwykły spektakl. Przedstawienie stało się impulsem studenckich protestów i początkiem Marca '68. To właśnie z tego ruchu wykluła się demokratyczna opozycja w Polsce. W główną rolę Gustawa-Konrada wcielił się w "Dziadach" Dejmka Gustaw Holoubek. Był on nie tylko wybitnym aktorem teatralnym i filmowym, ale także reżyserem i dyrektorem teatrów, pedagogiem, prezesem Stowarzyszenia Polskich Artystów Teatru i Filmu, członkiem Polskiej Akademii Umiejętności, posłem na Sejm PRL VII i VIII kadencji oraz senatorem I kadencji. Holoubek zmarł 6 marca 2008 roku.
"Musi być dusza" - reportaż Joanny Sikory o Józefie Krupskim, przedwojennym cymabliście
2023-03-08 13:44:46
Wirtuoz - tak o Józefie Krupskim mówią ludzie, którzy mieli szansę usłyszeć, jak grał na cymbałach. Zachwycał nie tylko lekkością ruchów, ale i bogactwem repertuaru. Na przedwojennych wileńskich weselach grywał walce, fokstroty, tanga, marsze, kadryle, polki i oberki. Pamięć o nim pielęgnuje wnuk Piotr Krupski. Nawet lata przerwy nie wpłynęły na biegłość i swobodę ruchów. Muzyk zdobył najwyższe laury na ogólnopolskich festiwalach folkloru. Gry na cymbałach nauczył również swojego wnuka Andrzeja Zajkę. Muzykowali razem aż do śmierci Józefa. W rodzinnych archiwach zostały po nim nagrania. Pracowicie odszukał je drugi wnuk artysty, Piotr Krupski. W jego życiu cymbały też zajęły ważne miejsce.
Wirtuoz - tak o Józefie Krupskim mówią ludzie, którzy mieli szansę usłyszeć, jak grał na cymbałach. Zachwycał nie tylko lekkością ruchów, ale i bogactwem repertuaru. Na przedwojennych wileńskich weselach grywał walce, fokstroty, tanga, marsze, kadryle, polki i oberki. Pamięć o nim pielęgnuje wnuk Piotr Krupski. Nawet lata przerwy nie wpłynęły na biegłość i swobodę ruchów. Muzyk zdobył najwyższe laury na ogólnopolskich festiwalach folkloru. Gry na cymbałach nauczył również swojego wnuka Andrzeja Zajkę. Muzykowali razem aż do śmierci Józefa. W rodzinnych archiwach zostały po nim nagrania. Pracowicie odszukał je drugi wnuk artysty, Piotr Krupski. W jego życiu cymbały też zajęły ważne miejsce.
"Autobiografia" - reportaż Moniki Chrobak o wybitnym artyście Jerzym Nowosielskim
2023-03-07 13:17:00
Rok 2023 został przez Sejm ustanowiony Rokiem Jerzego Nowosielskiego. W ten sposób został uczczony wybitny malarz, rysownik, scenograf, pedagog, filozof, teoretyk sztuki i myśliciel religijny. W tym roku mija 100 lat od urodzin tego artysty, uważanego za jednego z najwybitniejszych współczesnych ikonopisarzy. Jerzy Nowosielski był całe życie związany z Krakowem - tu urodził się 7 stycznia 1923 i zmarł 21 lutego 2011 roku. Dekorując ściany wielu kościołów i cerkwi, Jerzy Nowosielski pozostawił po sobie dzieła monumentalne i zarazem głęboko religijne. Jego dekoracje ścienne można oglądać między innymi w kościołach w Lourdes, Tychach, kościele św. Ducha w Nowej Hucie, Opatrzności Bożej w Wesołej oraz w cerkwi w Hajnówce. Jego dziełem jest też ikonostas cerkwi prawosławnej w Krakowie. Ostatnia, nieukończona praca artysty to krucyfiks w kościele św. Dominika na warszawskim Służewie.
Rok 2023 został przez Sejm ustanowiony Rokiem Jerzego Nowosielskiego. W ten sposób został uczczony wybitny malarz, rysownik, scenograf, pedagog, filozof, teoretyk sztuki i myśliciel religijny. W tym roku mija 100 lat od urodzin tego artysty, uważanego za jednego z najwybitniejszych współczesnych ikonopisarzy. Jerzy Nowosielski był całe życie związany z Krakowem - tu urodził się 7 stycznia 1923 i zmarł 21 lutego 2011 roku. Dekorując ściany wielu kościołów i cerkwi, Jerzy Nowosielski pozostawił po sobie dzieła monumentalne i zarazem głęboko religijne. Jego dekoracje ścienne można oglądać między innymi w kościołach w Lourdes, Tychach, kościele św. Ducha w Nowej Hucie, Opatrzności Bożej w Wesołej oraz w cerkwi w Hajnówce. Jego dziełem jest też ikonostas cerkwi prawosławnej w Krakowie. Ostatnia, nieukończona praca artysty to krucyfiks w kościele św. Dominika na warszawskim Służewie.
"Śladami Nowosielskiego" - reportaż Moniki Chrobak - wędrówka śladami prof. Jerzego Nowosielskiego po korytarzach Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie
2023-02-08 13:18:15
Zapraszamy na wędrówkę śladami prof. Jerzego Nowosielskiego po korytarzach Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. To miejsce było drugim domem sławnego artysty. Zmarły w 2011 roku Jerzy Nowosielski był malarzem, rysownikiem, scenografem, filozofem i teologiem. Uważany jest za jednego z najwybitniejszych współczesnych ikonopisarzy. Dyplom ukończenia krakowskiej ASP uzyskał w 1961 roku jako ekstern. W latach 1950-1962 mieszkał w Łodzi, gdzie pracował w charakterze wykładowcy tamtejszej Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych. Do Krakowa powrócił w 1962 roku, by objąć pracownię malarstwa w Akademii Sztuk Pięknych. W 1976 roku został profesorem ASP. Tytuł profesora zwyczajnego otrzymał w 1985 roku. Na emeryturę przeszedł w 1993 roku. Jerzy Nowosielski był jedną z najbardziej charyzmatycznych postaci na uczelni, mającą silny wpływ na studentów i na kształt Akademii. Będzie o tym wspominał rektor ASP prof. Andrzej Bednarczyk, który studiował na wydziale malarstwa za czasów Jerzego Nowosielskiego.
Zapraszamy na wędrówkę śladami prof. Jerzego Nowosielskiego po korytarzach Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. To miejsce było drugim domem sławnego artysty. Zmarły w 2011 roku Jerzy Nowosielski był malarzem, rysownikiem, scenografem, filozofem i teologiem. Uważany jest za jednego z najwybitniejszych współczesnych ikonopisarzy. Dyplom ukończenia krakowskiej ASP uzyskał w 1961 roku jako ekstern. W latach 1950-1962 mieszkał w Łodzi, gdzie pracował w charakterze wykładowcy tamtejszej Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych. Do Krakowa powrócił w 1962 roku, by objąć pracownię malarstwa w Akademii Sztuk Pięknych. W 1976 roku został profesorem ASP. Tytuł profesora zwyczajnego otrzymał w 1985 roku. Na emeryturę przeszedł w 1993 roku. Jerzy Nowosielski był jedną z najbardziej charyzmatycznych postaci na uczelni, mającą silny wpływ na studentów i na kształt Akademii. Będzie o tym wspominał rektor ASP prof. Andrzej Bednarczyk, który studiował na wydziale malarstwa za czasów Jerzego Nowosielskiego.
"Alfabet Nowosielskiego" - reportaż Moniki Chrobak o Jerzym Nowosielskim, patronie roku 2023
2023-01-13 16:18:59
Rok 2023 został przez Sejm ustanowiony Rokiem Jerzego Nowosielskiego. W ten sposób został uczczony wybitny malarz, rysownik, scenograf, pedagog, filozof, teoretyk sztuki i myśliciel religijny. 7 stycznia minęło 100 lat od urodzin tego artysty, uważanego za jednego z najwybitniejszych współczesnych ikonopisarzy. Twórczość Jerzego Nowosielskiego wciąż inspiruje i fascynuje. Malarz doczekał się naśladowców swojego stylu. Wśród nich jest kapucyn, brat Marcin Świąder, którego prace można zobaczyć między innymi w Galerii Ikon w Krynicy Zdroju. Opowieść zaczyna się od niezwykłego podarunku: mandylion namalowany przez Jerzego Nowosielskiego trafia do prywatnych rąk i tak rodzi się fascynacja ikonami.
Rok 2023 został przez Sejm ustanowiony Rokiem Jerzego Nowosielskiego. W ten sposób został uczczony wybitny malarz, rysownik, scenograf, pedagog, filozof, teoretyk sztuki i myśliciel religijny. 7 stycznia minęło 100 lat od urodzin tego artysty, uważanego za jednego z najwybitniejszych współczesnych ikonopisarzy. Twórczość Jerzego Nowosielskiego wciąż inspiruje i fascynuje. Malarz doczekał się naśladowców swojego stylu. Wśród nich jest kapucyn, brat Marcin Świąder, którego prace można zobaczyć między innymi w Galerii Ikon w Krynicy Zdroju. Opowieść zaczyna się od niezwykłego podarunku: mandylion namalowany przez Jerzego Nowosielskiego trafia do prywatnych rąk i tak rodzi się fascynacja ikonami.