Sami wybitni
W tym podcaście prezentujemy audycje dokumentalne poświęcone wybitnym postaciom polskiej kultury, nauki i uczestnikom życia publicznego. Do tej pory przedstawiliśmy sylwetki m.in.: Tadeusza Różewicza, Józefa Hena, Stanisława Lema, Krzysztofa Gradowskiego, Krzysztofa Kieślowskiego, Marka Budzyńskiego, Mirosława Chojeckiego, Czesława Bieleckiego, prof. Lidii Grychtołówny, Olega Sencowa, Ignacego Łukasiewicza i Kazimierza Szpotańskiego. Kolejne odcinki będą się pojawiać cyklicznie w każdą pierwszą niedzielę miesiąca, tuż po emisji w Programie I Polskiego Radia.
"Życie spełnione" – reportaż Magdy Skawińskiej i Jakuba Tarki o Marii Koterbskiej
2022-05-30 15:25:00
Drażniła PRL-owskie władze, podobnie jak wykonawcy big-beatu. Była pierwszą gwiazdą w Polsce, która pokazała, jak się śpiewa swingując. Piękna, charyzmatyczna na scenie, uwielbiana przez publiczność. Prywatnie kochająca dom, rodzinę, życzliwa i otwarta na ludzi. Jej piosenki zna kilka pokoleń Polaków. Reportaż "Życie spełnione" Magdaleny Skawińskiej i Jakuba Tarki to opowieść o szczęśliwym, pięknym życiu i wielkiej karierze Marii Koterbskiej, którą snują m.in. syn gwiazdy, aktor, kompozytor - Roman Frankl, aktorka i piosenkarka Adrianna Godlewska-Młynarska, dziennikarka Maria Szabłowska oraz sama Maria Koterbska. W reportażu wykorzystano fragmenty archiwalnych audycji Grażyny Brewińskiej - "Spotkanie w stereo" i Marii Kępińskiej - "Moje piosenki" z Radia Katowice.
Drażniła PRL-owskie władze, podobnie jak wykonawcy big-beatu. Była pierwszą gwiazdą w Polsce, która pokazała, jak się śpiewa swingując. Piękna, charyzmatyczna na scenie, uwielbiana przez publiczność. Prywatnie kochająca dom, rodzinę, życzliwa i otwarta na ludzi. Jej piosenki zna kilka pokoleń Polaków. Reportaż "Życie spełnione" Magdaleny Skawińskiej i Jakuba Tarki to opowieść o szczęśliwym, pięknym życiu i wielkiej karierze Marii Koterbskiej, którą snują m.in. syn gwiazdy, aktor, kompozytor - Roman Frankl, aktorka i piosenkarka Adrianna Godlewska-Młynarska, dziennikarka Maria Szabłowska oraz sama Maria Koterbska. W reportażu wykorzystano fragmenty archiwalnych audycji Grażyny Brewińskiej - "Spotkanie w stereo" i Marii Kępińskiej - "Moje piosenki" z Radia Katowice.
Nie żyje Ignacy Gogolewski. Reportaż "Jubilat" Doroty Bonieckiej - Górny
2022-05-17 05:00:00
Zmarł Ignacy Gogolewski, miał 91 lat. Debiutował rolą Demetriusza w przedstawieniu PWST "Sen nocy letniej" Williama Szekspira, w reżyserii Jana Kreczmara (premiera 26 stycznia 1953). Pierwszą rolą w zawodowym teatrze był Sekretarz w "Lalce" Bolesława Prusa w reż. Bronisława Dąbrowskiego (Teatr Polski w Warszawie, 1 stycznia 1954), jednak prawdziwy rozgłos przyniosła mu rola Gustawa w "Dziadach" Adama Mickiewicza w reż. Aleksandra Bardiniego w 1955 roku w warszawskim Teatrze Polskim, który był wtedy najważniejszą i najbardziej prestiżową sceną w kraju. Jakim człowiekiem był Ignacy Gogolewski, jakie pasje miał, czego się bał, a co go bawiło, jakie lekcje odebrał od życia? Nagranie zrealizowano 11 lat temu przy okazji 80-lecia aktora.
Zmarł Ignacy Gogolewski, miał 91 lat. Debiutował rolą Demetriusza w przedstawieniu PWST "Sen nocy letniej" Williama Szekspira, w reżyserii Jana Kreczmara (premiera 26 stycznia 1953). Pierwszą rolą w zawodowym teatrze był Sekretarz w "Lalce" Bolesława Prusa w reż. Bronisława Dąbrowskiego (Teatr Polski w Warszawie, 1 stycznia 1954), jednak prawdziwy rozgłos przyniosła mu rola Gustawa w "Dziadach" Adama Mickiewicza w reż. Aleksandra Bardiniego w 1955 roku w warszawskim Teatrze Polskim, który był wtedy najważniejszą i najbardziej prestiżową sceną w kraju. Jakim człowiekiem był Ignacy Gogolewski, jakie pasje miał, czego się bał, a co go bawiło, jakie lekcje odebrał od życia? Nagranie zrealizowano 11 lat temu przy okazji 80-lecia aktora.
"Szpotański i spółka" - reportaż Urszuli Żółtowskiej-Tomaszewskiej o Kazimierzu Szpotańskim, pionierze polskiego przemysłu elektrotechnicznego
2022-05-01 19:10:00
Kazimierz Szpotański początkowo studiował elektrotechnikę w Wyższej Szkole Technicznej w Mittweidzie, następnie w latach 1910–1911 na Wydziale Elektrycznym Politechniki w Charlottenburgu, uzyskując dyplom inżyniera elektryka. Po studiach pracował w firmie AEG w Berlinie, potem w Rydze, gdzie od podstaw zbudował i zorganizował dział budowy aparatów elektrycznych. Po II wojnie światowej został dyrektorem Państwowej Fabryki Aparatów Elektrycznych, późniejszych Zakładów Wytwórczych Aparatury Wysokiego Napięcia ZWAR w Warszawie i Międzylesiu. Fabryka ta zajmowała się głównie produkcją do byłego ZSRR i po roku 1990 została sprzedana firmie ABB pod nazwą ABB ZWAR. Pod naciskiem władz komunistycznych Kazimierz Szpotański opuścił założony przez siebie, znacjonalizowany zakład. Obecnie na terenie fabryki na Kamionku znajduje się Uniwersytet SWPS, a budynki w Międzylesiu zostały zaadaptowane na galerią handlową. 18 maja Szkoła Podstawowa Towarzystwa Edukacyjnego Vizja przyjmie imię Kazimierza Szpotańskiego. Mimo upływu lat, pamięć o Kazimierzu Szpotańskim trwa. Dlaczego?
Kazimierz Szpotański początkowo studiował elektrotechnikę w Wyższej Szkole Technicznej w Mittweidzie, następnie w latach 1910–1911 na Wydziale Elektrycznym Politechniki w Charlottenburgu, uzyskując dyplom inżyniera elektryka. Po studiach pracował w firmie AEG w Berlinie, potem w Rydze, gdzie od podstaw zbudował i zorganizował dział budowy aparatów elektrycznych. Po II wojnie światowej został dyrektorem Państwowej Fabryki Aparatów Elektrycznych, późniejszych Zakładów Wytwórczych Aparatury Wysokiego Napięcia ZWAR w Warszawie i Międzylesiu. Fabryka ta zajmowała się głównie produkcją do byłego ZSRR i po roku 1990 została sprzedana firmie ABB pod nazwą ABB ZWAR. Pod naciskiem władz komunistycznych Kazimierz Szpotański opuścił założony przez siebie, znacjonalizowany zakład. Obecnie na terenie fabryki na Kamionku znajduje się Uniwersytet SWPS, a budynki w Międzylesiu zostały zaadaptowane na galerią handlową. 18 maja Szkoła Podstawowa Towarzystwa Edukacyjnego Vizja przyjmie imię Kazimierza Szpotańskiego. Mimo upływu lat, pamięć o Kazimierzu Szpotańskim trwa. Dlaczego?
"Zostawił dwie róże" - reportaż Ewy Szkurłat o gen. Bronisławie Kwiatkowskim, który zginął w katastrofie smoleńskiej
2022-04-11 00:05:00
Zajmował jedno z najważniejszych stanowisk w armii. Odpowiadał za pokojowe i bojowe operacje Wojska Polskiego, za bezpieczeństwo żołnierzy służących w polskich kontyngentach wojskowych. Generał Bronisław Kwiatkowski był pierwszym żołnierzem, który na czerwonym berecie nosił cztery gwiazdki. Pierwszym polskim oficerem, który zakończył studnia podyplomowe w Akademii Dowodzenia Bundeswehry w Hamburgu w Niemczech. Choć był żołnierzem jeszcze w Układzie Warszawskim - to pierwszy raz przekroczył granicę z Rosją lecąc do Smoleńska. Biegle władał językiem rosyjskim, angielskim i niemieckim. Awanse zawdzięczał swojemu profesjonalizmowi, a nie łasce polityków. 4 kwietnia odbyła się ekshumacja jego szczątków. Była to osiemnasta ekshumacja przeprowadzona w związku ze śledztwem ws. katastrofy smoleńskiej.
Zajmował jedno z najważniejszych stanowisk w armii. Odpowiadał za pokojowe i bojowe operacje Wojska Polskiego, za bezpieczeństwo żołnierzy służących w polskich kontyngentach wojskowych. Generał Bronisław Kwiatkowski był pierwszym żołnierzem, który na czerwonym berecie nosił cztery gwiazdki. Pierwszym polskim oficerem, który zakończył studnia podyplomowe w Akademii Dowodzenia Bundeswehry w Hamburgu w Niemczech. Choć był żołnierzem jeszcze w Układzie Warszawskim - to pierwszy raz przekroczył granicę z Rosją lecąc do Smoleńska. Biegle władał językiem rosyjskim, angielskim i niemieckim. Awanse zawdzięczał swojemu profesjonalizmowi, a nie łasce polityków. 4 kwietnia odbyła się ekshumacja jego szczątków. Była to osiemnasta ekshumacja przeprowadzona w związku ze śledztwem ws. katastrofy smoleńskiej.
"Prawie-Teksas ojczulka Łukasiewicza" - reportaż Jakuba Tarki o Ignacym Łukasiewiczu
2022-04-03 19:10:00
8 marca minęła 200. rocznica urodzin Ignacego Łukasiewicza. Był naukowcem, filantropem, przedsiębiorcą, społecznikiem, wynalazcą, założycielem pierwszej na świecie kopalni ropy naftowej (Bóbrka koło Krosna). Rok 2022 został ustanowiony Rokiem Ignacego Łukasiewicza. "Należy on do zaszczytnego grona Polaków, których działalność wywarła wielki i pozytywny wpływ na rozwój naszej Ojczyzny, jak również całego świata" – głosi uchwała Sejmu. Ignacy Łukasiewicz był wynalazcą lampy naftowej i pionierem petrochemii. Twórca przemysłu naftowego nie ograniczał swojej działalności do spraw biznesowych. Był też społecznikiem. Już w młodości Łukasiewicz związał się z organizacjami niepodległościowymi. Jako dojrzały człowiek, pod koniec życia został wybrany do Sejmu Galicyjskiego.
8 marca minęła 200. rocznica urodzin Ignacego Łukasiewicza. Był naukowcem, filantropem, przedsiębiorcą, społecznikiem, wynalazcą, założycielem pierwszej na świecie kopalni ropy naftowej (Bóbrka koło Krosna). Rok 2022 został ustanowiony Rokiem Ignacego Łukasiewicza. "Należy on do zaszczytnego grona Polaków, których działalność wywarła wielki i pozytywny wpływ na rozwój naszej Ojczyzny, jak również całego świata" – głosi uchwała Sejmu. Ignacy Łukasiewicz był wynalazcą lampy naftowej i pionierem petrochemii. Twórca przemysłu naftowego nie ograniczał swojej działalności do spraw biznesowych. Był też społecznikiem. Już w młodości Łukasiewicz związał się z organizacjami niepodległościowymi. Jako dojrzały człowiek, pod koniec życia został wybrany do Sejmu Galicyjskiego.
"Staszek, czyli wielkie serducho" - audycja dokumentalna Ewy Michałowskiej o życiu i twórczości Stanisława Brudnego
2022-03-29 03:10:00
Aktor teatralny, filmowy i dubbingowy. W 1953 roku ukończył Studium Aktorskie przy Teatrze Śląskim w Katowicach, w którym występował do 1972 roku. W 1971 został w Katowicach uhonorowany Srebrną Maską. W 2008 otrzymał nagrodę za aktorską rolę męską Jozuego Carvila w słuchowisku Jutro na podstawie dramatu Josepha Conrada w reżyserii Julii Wernio, zgłoszonym przez Program 1 Polskiego Radia. Następnie przeniósł się do warszawskiego Teatru Studio, z którym związany jest do dziś. W swoim dorobku ma ponad sto dwadzieścia ról teatralnych. Grał u wielu wybitnych reżyserów, takich jak Jerzy Jarocki, Lidia Zamkow, Józef Szajna czy Jerzy Grzegorzewski. Współpracował m.in. z Henrykiem Baranowskim, Jerzym Kaliną, Mariuszem Trelińskim, Piotrem Cieplakiem, Oskarasem Koršunovasem i Agnieszką Glińską. W 2010 roku został uhonorowany Srebrnym Medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis. W 2017 roku zdobył nagrodę za najlepszą rolę męską w słuchowisku "Ten jeden moment przed świtem" na XVII Festiwalu Polskiego Radia i Teatru Telewizji Polskiej "Dwa Teatry" w Sopocie.
Aktor teatralny, filmowy i dubbingowy. W 1953 roku ukończył Studium Aktorskie przy Teatrze Śląskim w Katowicach, w którym występował do 1972 roku. W 1971 został w Katowicach uhonorowany Srebrną Maską. W 2008 otrzymał nagrodę za aktorską rolę męską Jozuego Carvila w słuchowisku Jutro na podstawie dramatu Josepha Conrada w reżyserii Julii Wernio, zgłoszonym przez Program 1 Polskiego Radia. Następnie przeniósł się do warszawskiego Teatru Studio, z którym związany jest do dziś. W swoim dorobku ma ponad sto dwadzieścia ról teatralnych. Grał u wielu wybitnych reżyserów, takich jak Jerzy Jarocki, Lidia Zamkow, Józef Szajna czy Jerzy Grzegorzewski. Współpracował m.in. z Henrykiem Baranowskim, Jerzym Kaliną, Mariuszem Trelińskim, Piotrem Cieplakiem, Oskarasem Koršunovasem i Agnieszką Glińską. W 2010 roku został uhonorowany Srebrnym Medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis. W 2017 roku zdobył nagrodę za najlepszą rolę męską w słuchowisku "Ten jeden moment przed świtem" na XVII Festiwalu Polskiego Radia i Teatru Telewizji Polskiej "Dwa Teatry" w Sopocie.
"Wychowany na śniegu" - reportaż Antoniego Rokickiego o karierze Andrzeja Bachledy Curusia
2022-02-09 00:10:00
Andrzej Bachleda Curuś niedawno obchodził 75. urodziny. Alpejczyk pochodzi z Zakopanego, a w jego rodzinnym domu królowały: sport oraz muzyka. W wieku 21 lat wyjechał na pierwsze w swoim życiu igrzyska, które odbyły się w Grenoble w 1968 roku. I choć nie zdobył tam wymarzonego medalu, nie zrezygnował z codziennych, wymagających treningów... Jak zakopiańczyk patrzy na swoją karierę z dzisiejszej perspektywy? Jakie życiowe doświadczenia najmocniej ukształtowały jego waleczny charakter? Co dało mu siłę, by nie zgubić się na krętej, sportowej drodze...? Zapraszamy do wysłuchania reportażu Antoniego Rokickiego "Wychowany na śniegu". W audycji wystąpił m.in. Marcin Pyjas.
Andrzej Bachleda Curuś niedawno obchodził 75. urodziny. Alpejczyk pochodzi z Zakopanego, a w jego rodzinnym domu królowały: sport oraz muzyka. W wieku 21 lat wyjechał na pierwsze w swoim życiu igrzyska, które odbyły się w Grenoble w 1968 roku. I choć nie zdobył tam wymarzonego medalu, nie zrezygnował z codziennych, wymagających treningów... Jak zakopiańczyk patrzy na swoją karierę z dzisiejszej perspektywy? Jakie życiowe doświadczenia najmocniej ukształtowały jego waleczny charakter? Co dało mu siłę, by nie zgubić się na krętej, sportowej drodze...? Zapraszamy do wysłuchania reportażu Antoniego Rokickiego "Wychowany na śniegu". W audycji wystąpił m.in. Marcin Pyjas.
"Czybrietta, czyli złota Halina" – audycja dokumentalna Ewy Michałowskiej o Halinie Konopackiej
2022-01-19 00:10:00
Halina Konopacka – jedna z najwybitniejszych polskich sportsmenek 20-lecia międzywojennego. W roku 1928 zdobyła złoty medal w rzucie dyskiem na Igrzyskach Olimpijskich w Amsterdamie. Była bardzo piękną kobietą – została również Miss tych Igrzysk. W tym samym roku wyszła za mąż za Ignacego Matuszewskiego. Był znanym politykiem, intelektualistą, związanym z obozem piłsudczykowskim. Kiedy wybuchła wojna Pani Halina brała udział w ekspedycji, mającej na celu wywiezienie z kraju rezerwy Narodowego Banku Polskiego w złocie. Następnie oboje wyemigrowali do USA. Halina Konopacka zmarła w 1989 roku na Florydzie. Trzy razy odwiedziła Polskę. Była nie tylko uznaną sportsmenką, ale miała również artystyczną duszę – pisała wiersze, grała na fortepianie, malowała. Niektóre pamiątki po niej możemy oglądać w warszawskim Muzeum Sportu i Turystyki. W archiwach Polskiego Radia zachowało się też nagranie głosu bohaterki...
Halina Konopacka – jedna z najwybitniejszych polskich sportsmenek 20-lecia międzywojennego. W roku 1928 zdobyła złoty medal w rzucie dyskiem na Igrzyskach Olimpijskich w Amsterdamie. Była bardzo piękną kobietą – została również Miss tych Igrzysk. W tym samym roku wyszła za mąż za Ignacego Matuszewskiego. Był znanym politykiem, intelektualistą, związanym z obozem piłsudczykowskim. Kiedy wybuchła wojna Pani Halina brała udział w ekspedycji, mającej na celu wywiezienie z kraju rezerwy Narodowego Banku Polskiego w złocie. Następnie oboje wyemigrowali do USA. Halina Konopacka zmarła w 1989 roku na Florydzie. Trzy razy odwiedziła Polskę. Była nie tylko uznaną sportsmenką, ale miała również artystyczną duszę – pisała wiersze, grała na fortepianie, malowała. Niektóre pamiątki po niej możemy oglądać w warszawskim Muzeum Sportu i Turystyki. W archiwach Polskiego Radia zachowało się też nagranie głosu bohaterki...
"Świat wyobraźni" - reportaż Joanny Bogusławskiej o twórczości Krzysztofa Gradowskiego
2021-12-26 13:00:00
Krzysztof Gradowski, scenarzysta, reżyser filmów fabularnych, dokumentalnych i animowanych. W 1966 roku ukończył Wydział Reżyserii PWSTiF w Łodzi. W 1990 roku został przewodniczącym Korporacji Polskich Reżyserów Telewizyjnych i Filmowych. W 1987 został odznaczony Orderem Uśmiechu. Reżyser m.in "Akademii Pana Kleksa", "Konsula". Wszedł do kina ostrymi filmami opisującymi margines społeczny. Był również autorem filmów animowanych oraz kilkunastu portretów dokumentalnych, m.in. Jana Himilsbacha, Jerzego Bossaka czy Antoine'a Cierplikowskiego - fryzjera sław. Największą popularność przyniosła mu jednak filmowa trylogia o Panu Kleksie na podstawie prozy Jana Brzechwy. Po ukończeniu studiów podjął pracę w warszawskiej Wytwórni Filmów Dokumentalnych. Dla dzieci zrealizował - tworząc scenariusze, teksty piosenek i reżyserując - kultowe już dziś filmy – "Akademię Pana Kleksa", "Podróże Pana Kleksa", "Pana Kleksa w kosmosie" oraz "Tryumf Pana Kleksa". Był też "Kawalerem Orderu Uśmiechu", który wręczono mu w 1987 r. Krzysztof Gradowski zmarł 22 czerwca 2021. Miał 77 lat.
Krzysztof Gradowski, scenarzysta, reżyser filmów fabularnych, dokumentalnych i animowanych. W 1966 roku ukończył Wydział Reżyserii PWSTiF w Łodzi. W 1990 roku został przewodniczącym Korporacji Polskich Reżyserów Telewizyjnych i Filmowych. W 1987 został odznaczony Orderem Uśmiechu. Reżyser m.in "Akademii Pana Kleksa", "Konsula". Wszedł do kina ostrymi filmami opisującymi margines społeczny. Był również autorem filmów animowanych oraz kilkunastu portretów dokumentalnych, m.in. Jana Himilsbacha, Jerzego Bossaka czy Antoine'a Cierplikowskiego - fryzjera sław. Największą popularność przyniosła mu jednak filmowa trylogia o Panu Kleksie na podstawie prozy Jana Brzechwy. Po ukończeniu studiów podjął pracę w warszawskiej Wytwórni Filmów Dokumentalnych. Dla dzieci zrealizował - tworząc scenariusze, teksty piosenek i reżyserując - kultowe już dziś filmy – "Akademię Pana Kleksa", "Podróże Pana Kleksa", "Pana Kleksa w kosmosie" oraz "Tryumf Pana Kleksa". Był też "Kawalerem Orderu Uśmiechu", który wręczono mu w 1987 r. Krzysztof Gradowski zmarł 22 czerwca 2021. Miał 77 lat.
"Rzeczy ważniejsze niż moje życie" - reportaż Urszuli Żółtowskiej-Tomaszewskiej o Czesławie Bieleckim, działaczu opozycji w PRL
2021-12-12 18:10:00
Czesław Bielecki, architekt, publicysta i działacz opozycji w PRL, jako uczestnik wydarzeń marca 68 został aresztowany za próby koordynowania protestów studentów Politechniki Warszawskiej i Uniwersytetu Warszawskiego. Jest współautorem MAŁEGO KONSPIRATORA i licznych artykułów w prasie podziemnej. W roku 1979 rozpoczął regularną współpracę z paryską "Kulturą". Jego pseudonim nigdy nie został zdekonspirowany. W latach 1982-89 był założycielem i szefem wydawnictwa CDN. Dwukrotnie aresztowany za próbę obalenia ustroju. Opowiada o swojej drodze do wolności...
Czesław Bielecki, architekt, publicysta i działacz opozycji w PRL, jako uczestnik wydarzeń marca 68 został aresztowany za próby koordynowania protestów studentów Politechniki Warszawskiej i Uniwersytetu Warszawskiego. Jest współautorem MAŁEGO KONSPIRATORA i licznych artykułów w prasie podziemnej. W roku 1979 rozpoczął regularną współpracę z paryską "Kulturą". Jego pseudonim nigdy nie został zdekonspirowany. W latach 1982-89 był założycielem i szefem wydawnictwa CDN. Dwukrotnie aresztowany za próbę obalenia ustroju. Opowiada o swojej drodze do wolności...