Wszechnica.org.pl - Nauka

„Wszechnica.org.pl - Nauka” to baza wykładów zrealizowanych we współpracy z prestiżowymi instytucjami naukowymi. Wśród naszych partnerów znajdują się m.in. Festiwal Nauki w Warszawie, Muzeum Ziemi PAN, Kampus Ochota UW, Instytut Biologii Doświadczalnej im. Nenckiego PAN oraz kawiarnie naukowe. Wszechnica.org.pl nagrywa też własne rozmowy z ludźmi nauki. Projekt realizowany jest przez Fundację Wspomagania Wsi. Do korzystania z naszego serwisu zapraszamy wszystkich, którzy cenią sobie rzetelną wiedzę oraz ciekawe dyskusje. Zapraszamy też na nasz drugi kanał "Wszechnica.org.pl - Historia".
Pokazujemy po 10 odcinków na stronie. Skocz do strony:
123456789101112131415161718192021222324252627282930313233343536373839404142434445464748495051525354555657585960616263646566676869707172737475767778798081
18. Marihuana, kannabinole – i co dalej? - prof. Wojciech Kostowski
2020-02-05 15:07:40
Wykład prof. Wojciecha Kostowskiego, członka korespondenta PAN i członka Rady Upowszechniania Nauki PAN wygłoszony został w ramach cyklicznych spotkań Wszechnicy PAN. Warszawa [13 listopada 2013 r.]
Przetwory konopi (Cannabis indica) używane i stosowane w lecznictwie były od dawna i obecnie są jednym z najczęściej używanych narkotyków. Obserwuje się niepokojący wzrost ich użycia również w Polsce.
Badania przeprowadzone w roku 2011 na reprezentatywnej próbie uczniów klas szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych wykazały, że aż 37 % uczniów starszych i 24% uczniów młodszych deklarowało używanie konopi kiedykolwiek w życiu, a odpowiednio 15 % i 11% – w ciągu ostatnich 30. dni. Konopie zażywane są w postaci suszonych liści i kwiatów (marihuana) i sprasowanej żywicy kwiatowej palonej często razem z tytoniem (haszysz). Czynnych biologicznie składników konopi jest kilkadziesiąt, najważniejsze to delta9-tetrahydrokannabinol (THC), kannabinol i kannabidiol. Działanie psychotropowe kannabinoli sprowadza się do wzmożenia nastroju z euforią, pobudzenia wyobraźni, zwiększenia percepcji bodźców i zaburzenia percepcji czasu oraz osłabienia koncentracji i podzielności uwagi, osłabienia pamięci krótkotrwałej.
Większe, toksyczne dawki kannabinoli mogą wywoływać zaburzenia przypominające psychozę typu schizofrenii (z charakterystycznymi objawami wytwórczymi a także negatywnymi). Nie rozstrzygnięto, czy używanie konopi w wieku dojrzewania może sprzyjać rozwojowi schizofrenii w wieku dojrzałym. Niezwykle ciekawy problem stanowią endogenne kannabinoidy, czyli nasze „własne konopie”, powstające w organizmie, substancje działające na te same receptory w układzie nerwowym co THC i inne roślinne kannabinole. Przypomina to sytuację, od dawna znaną, w odniesieniu do opiatów, które również mają swoje endogenne odpowiedniki np. endorfiny i enkefaliny. Endogenne kannabinoidy różnią się znacznie budową od roślinnych kannabinoli. Należą do nich m.in., anandamid oraz 2AG czyli 2-arachidonyloglycerol. Działają na receptory CB1 (występujący w układzie nerwowym) i CB2 (w komórkach układu immunologicznego). Stwierdzono, że w schizofrenii występują zmiany w stężeniu anandamidu w płynie mózgowo-rdzeniowym oraz zmiany w ekspresji receptora CB1 w mózgu. Rola endokannabinoidów w mechanizmie tej choroby pozostaje jednak nie rozstrzygnięta i wydaje się być odmienna od działania roślinnych kannabinoli.
Które z dostępnych używek uzależniają najszybciej? Czy można jednoznacznie opowiedzieć się za legalizacją marihuany? Zapraszamy do obejrzenia lub wysłuchania wystąpienia! Prezentacja z wykładu znajduje się na stronie www.portalwiedzy.pan.pl
***
Wojciech Ignacy Kostowski (ur. 30 marca 1939 r.) – polski lekarz, profesor nauk medycznych (1979), specjalista w zakresie farmakologii i psychofarmakologii, członek korespondent PAN, członek czynny PAU.
17. Modyfikacje molekularne w biologii i medycynie
2020-02-05 14:45:07
Debata z udziałem prof. dr hab. Tadeusza Żarskiego, dr hab. Katarzyny Lisowskiej i dr. Sławomira Sowy. Dyskusję poprowadził prof. Tomasz Twardowski. Debata zorganizowana w ramach XVII Festiwalu Nauki w Warszawie, Uniwersytet Warszawski [21 września 2013 r.]
Od 40 lat trwa produkcja z wykorzystaniem inżynierii genetycznej, od prawie 20 lat masowa konsumpcja, zarówno żywności jak i pasz. Prawie wszystkie leki hormonalne produkowane są z wykorzystaniem technik inżynierii genetycznej, która stanowi także podstawę nowoczesnej diagnostyki, a perspektywę dla transplantologii i medycyny personalizowanej. Współcześnie GMO to także: biomateriały [len, bawełna]; bioenergetyka [bioetanol, biodiesel, metan, wodór, biomasa]; biofarmaceutyki [hormony, przeciwciała monoklonalne, szczepionki]. Nie ma ani jednego doniesienia o tragicznym wydarzeniu spowodowanym bezpośrednim użytkowaniem czy konsumpcją GM produktów. Dlatego zasadne jest postawienie pytań: dlaczego tak bardzo boimy się GMO? Jakie są zasadnicze limity rozwoju innowacyjnych technik „bio”? Jakie są perspektywy rozwoju inżynierii genetycznej w Polsce, w UE, na świecie? I pytanie najbardziej ważkie z naszej perspektywy: czy będziemy tylko konsumentami produktów GM czy też będziemy takie produkty również wytwarzać, a zatem czy stworzymy własny rynek pracy dla inżynierów genetycznych?
W debacie udział wzięli:
prof. dr hab. Tadeusz Żarski – Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Przewodniczący Komisji ds. GMO
dr hab. Katarzyna Lisowska – Instytut Onkologii, Członek Komisji ds. GMO
dr Sławomir Sowa – Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Radzikowie, Laboratorium Referencyjne GMO
Moderatorem dyskusji był:
prof. dr hab. Tomasz Twardowski – Instytut Chemii Bioorganicznej PAN, Przewodniczący Komitetu Biotechnologii PAN
16. Ze skórką czy bez, czyli co wyrzucamy obierając owoce - dr Anna Szakiel
2020-02-05 14:28:32
Wykład doktor Anny Szakiel z Wydziału Biologii Uniwersytetu Warszawskiego zorganizowany w ramach XVII Festiwalu Nauki w Warszawie, Politechnika Warszawska [27 września 2013 r.]
Co kryje się w tak zwanej skórce, którą pokryte są owoce i którą często wyrzucamy? Co jest bardziej wartościowe: sok czy cały owoc? Jakie cenne substancje występują w „skórkach” jabłek, winogron, pomidorów, borówek? Czy można je odzyskać? O skarbach, które kryją się w skórkach owoców opowiedziała doktor Anna Szakiel z Zakładu Biochemii Roślin na Wydziale Biologii Uniwersytetu Warszawskiego.
15. Izaak Newton i prawo powszechnego ciążenia - dr Krzysztof Turzyński
2020-02-05 14:18:09
Wykład dr Krzysztofa Turzyńskiego z Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego zorganizowany w ramach XVII Festiwalu Nauki w Warszawie, Politechnika Warszawska [24 września 2013 r.]
Rzadko w historii nauki się zdarza, by idee jednego człowieka kształtowały całą dziedzinę wiedzy przez kilkaset lat, tak jak sformułowane przez Newtona prawo powszechnego ciążenia. Doktor Krzysztof Turzyński z Instytutu Fizyki Teoretycznej opowiedział słuchaczom, jak się to odbyło i co z tego wynika.
14. Fizyka a wiara - dr hab. Krzysztof Meissner
2020-02-04 15:58:51
Wykład prof. Krzysztofa Meissnera zorganizowany w ramach Szkoły Otwartej w Liceum im. Tadeusza Reytana w Warszawie [27 kwietnia 2011 r.]
13. Fotosynteza – nadzieja energetyki - dr hab. Maciej Garstka
2020-02-04 15:49:26
Wykład dr. hab. Macieja Garstki zorganizowany w ramach Szkoły Otwartej w Liceum im. Tadeusza Reytana w Warszawie [29 marca 2011 r.]
Dr hab. Maciej Garstka – Fotosynteza – nadzieja energetyki, Liceum im. Tadeusza Reytana w Warszawie, 29 marca 2011 r. [36min]
Wykład zorganizowany w ramach Szkoły Otwartej w Liceum im. Tadeusza Reytana w Warszawie
12. Kręgosłup – jego mechanika i funkcja - Piotr Górski, Rafał Krasicki
2020-02-04 15:43:14
Wykład zorganizowany został przez Instytut Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN w ramach Festiwalu Nauki w Warszawie [27 września 2012 r.]
Kręgosłup, jako część układu kostnego, stanowi główną oś i podporę organizmu. Jego budowa, krzywizna czy schorzenia mają wpływ na funkcjonowanie innych narządów. Rahabilitanci Piotr Górski oraz Rafał Krasicki przedstawili budowę poszczególnych części kręgosłupa i ich funkcje oraz metody dbania o ten narząd ruchu.
Naturalne krzywizny kręgosłupa ułatwiają utrzymanie równowagi przy pionowej postawie ciała oraz spełniają rolę amortyzatorów podczas chodzenia. Ponadto charakterystyczna budowa kręgosłupa (podwójne S) pozwala unieść 17 razy więcej ciężaru budowa idealnie pionowa. W pierwszej części wykładu przedstawione zostało kształtowanie się kręgosłupa, budowa i funkcje poszczególnych jego odcinków
W drugiej części wykładu poruszona została tematyka rdzenia kręgowego oraz krążków międzykręgowych (potocznie zwanych „dyskami”), których schorzenia sprawiają najwięcej problemów pacjentom. Dyskopatia (przepuklina jądra miażdżystego tarczy międzykręgowej kręgosłupa) jest najczęściej pierwszym etapem choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa. Inną poważną chorobą jest osteoporoza. Zaproszeni wykładowcy przedstawili słuchaczom metody unikania schorzeń, m.in. dobroczynny wpływ ruchu na dobrą kondycję kręgosłupa.
11. Wielkie wpadki nauki - dr Stanisław Bajtlik i prof. dr. hab. Jarosław Włodarczyk
2020-02-04 15:35:20
Debata dr. Stanisława Bajtlika i prof. dr. hab. Jarosława Włodarczyka na temat wielkich naukowych wpadek odbyła się w ramach XVI Festiwalu Nauki w Warszawie [28 września 2012 r.]
Od czasu do czasu świat dowiaduje się o niezwykłych pomyłkach naukowców. Jak i dlaczego do nich dochodzi? Jakie są ich cechy wspólne? Jak nauka oczyszcza się z błędnych wyników? Czy wpadki to kompromitacja nauki, czy też ich falsyfikacja to powód do dumy? Czy możemy być pewni, że w dzisiejszej nauce nie żyjemy w fałszywych przekonaniach wynikających z niesfalsyfikowanych „wielkich wpadek”?
Wpadki są przede wszystkim bardzo kosztowne. Przekonali się o tym budowniczowie Kosmicznego Teleskopu Hubble’a, którzy przeznaczyli na niego pół miliarda dolarów. Natychmiast po umieszczeniu teleskopu na orbicie odkryto, że to najlepiej wyszlifowane zwierciadło świata daje niewyraźny obraz obiektów. Dopiero po kolejnych, również bardzo kosztownych naprawach teleskop zacząć dostarczać wysokiej klasy zdjęć.
Najświeższą wielką wpadką naukowców (z 2011 roku) było doniesienie, jakoby neutrina poruszały się szybciej niż światło. Informacja okazała się nieprawdziwa – w tym przypadku „zawinił” niedostatecznie mocno wciśnięty kabel w jednym z urządzeń wykorzystanym w eksperymencie.
Pod koniec lat 90. XX wieku dwaj uznani fizycy Stanley Pons z University of Utah i Martin Fleischmann z University of Southampton, ogłosili, że wynaleźli prostą metodę wykonania zimnej fuzji (nazwa hipotetycznej metody fuzji jąder atomowych) atomów deuteru. Doniesienie okazało się zbyt pochopne, a fizycy okryci zostali niesławą.
Inną sensacją było wykrycie pod koniec lat 60.XX wieku paliwody (nowej formy wody, charakteryzującej się m.in. wyższą temperaturą wrzenia). Ponieważ paliwodę „odkrył” badacz radziecki, w Stanach Zjednoczonych rozpoczął się wyścig o wynalezienie paliwody o jeszcze wyższej temperaturze wrzenia. Oczywiście paliwoda tak naprawdę nie została nigdy uzyskana.
W rywalizacji o nowe „odkrycia” naukowcy dopuszczali się również fałszerstw, mistyfikacji i celowego wprowadzania kolegów w błąd. Ponadto do wpadek przyczyniały się również żarty naukowców, za innych brane na poważnie. Jak trafnie zauważył Arthur Hays Sulzberger, wydawca NYT w latach 1935-1961 „Trzeba mieć umysł otwarty, ale nie na tyle, żeby mózg wypadł”.
Drugą część wykładu zakończyła krótka dyskusja z uczestnikami wykładu.
10. Disruptive technologies – technologie, które zmieniają świat - dr Jacek Szczytko
2020-02-04 15:23:11
Wykład dr. Jacka Szczytko z Wydziału Fizyki UW zorganizowany został w ramach XVI Festiwalu Nauki w Warszawie. Instytut Matematyczny PAN, Warszawa [26 września 2012 r.]
Czy można wyobrazić sobie życie bez komputerów lub Internetu? Na wykładzie przedstawione zostały technologie, które zrewolucjonizowały nasz świat.
„Disruptive technologies”, to technologie „wymiatające”, „wybijające”. Wchodząc na rynek dokonują rewolucji w danej branży, bądź tworzą nową branżę na rynku. Nowe wynalazki „wymiotły” maszyny do pisania, aparaty analogowe, zegarki mechaniczne, kasety VHS… Wraz z nimi zniknęło wiele firm, które nie zdołały wprowadzić innowacji w swoich produktach. W pierwszej części wykładu dr Jacek Szczytko przedstawia narodziny wynalazków i ich wpływ na nasze nasze życie.
Wejście na rynek „disruptive technology” nie od razu wiąże się z sukcesem. Często innowacyjne technologie wydają się mało interesujące i nie znajdują poparcia wśród doświadczonych użytkowników danego produktu. Niewielką popularnością cieszyły się początkowo komputery, telefony komórkowe czy aparaty cyfrowe. Sceptycy uważali, że ich zastosowanie nie będzie powszechne i nie wyjdzie poza biurowce. Tymczasem popyt na nie okazał się ogromny. Na przykładzie firm Xerox, IBM, Intel, Apple omówione zostały strategie wielkich firm w walce o nowe „disruptive technologies” i nowych klientów.
9. Jak schudnąć nie tracąc zdrowia? - dr Jacek Wilczak
2020-02-04 15:12:33
Wykład dr Jacka Wilczaka z Wyższej Szkoły Zawodowej Kosmetyki i Pielęgnacji Zdrowia wygłoszony został ramach XVI Festiwalu Nauki w Warszawie [25 września 2012 r.]
Otyłość i nadwaga stają się problemem coraz młodszych osób, przez które dodatkowo traktowane są jako defekt urody. Celem wykładu będzie wskazanie na konieczność racjonalnego postępowania dietetycznego w czasie redukcji masy ciała oraz uzmysłowienie, że „dieta cud” nie istnieje.
Z około miliarda mieszkańców świata mających nadwagę, trzysta milionów cierpi na otyłość. Taka sytuacja wynika m.in. ze zmian cywilizacyjnych, do których nie są przystosowane nasze ciała. Obecnie człowiek nie musi już walczyć czy szukać pożywienia, nie traci zatem energii.
Przy odchudzaniu należy zdać sobie sprawę, że nasz organizm cały czas zmaga się z przeciwstawnymi procesami: anabolicznym (czyli nabywanie masy ciała) i katabolicznym (utrata masy ciała). Ponadto każdy człowiek ma inne wydatki energetyczne – niektórzy do przeżycia potrzebują 1000 inni 2000 kalorii. Ważne zatem, aby przy odchudzaniu ustalić podstawowe zapotrzebowanie swoich wydatków energetycznych i nie dostarczać organizmowi mniejszej ilości kalorii (dlatego też „dieta 1000 kalorii” nie jest dla każdego). Ponadto zalecane jest, aby chudnąć w takim tempie, w jakim nabywało się masę ciała – diety w stylu „schudnij w tydzień” mogą przynieść więcej szkody niż pożytku. Jak ustalić swoje wydatki energetyczne? Co wpływa na tempo przemiany materii?
Jest kilka sposobów utraty masy ciała. Dr Wilczak przedstawił działanie suplementów oraz pokarmów stosowanych przy odchudzaniu. Okazuje się również, że istotna jest kolejność składników spożywanych posiłków (np. obiad warto rozpoczynać od warzyw) i częstotliwość jedzenia.
Na koniec wykładowca dokonał przeglądu szkodliwych „diet”: głodówkowej, kapuścianej, metabolicznej, Kwaśniewskiego, kopenhaskiej, diety pod kolor oczu, krwi oraz podsumował dobre zasady przyświecające odchudzaniu.
Pokazujemy po 10 odcinków na stronie. Skocz do strony:
123456789101112131415161718192021222324252627282930313233343536373839404142434445464748495051525354555657585960616263646566676869707172737475767778798081