Wszechnica.org.pl - Historia

Wykład Anny Czyżewskiej, prezeski Pracowni Etnograficznej, zorganizowany w ramach cyklu spotkań „NetWtorek”, Warszawa [3 grudnia 2013r.]

Tematem styczniowego NetWtorku była digitalizacja dziedzictwa. O tym, jak z pomocą nowych technologii otwierać dziedzictwo na „nieeksperckich” użytkowników i użytkowniczki kultury opowiadała Anna Czyżewska, prezeska Pracowni Etnograficznej. Pracownia Etnograficzna jest stowarzyszeniem zrzeszającym etnografów i animatorów kultury. Powstało w 2006 roku z inicjatywy studentów i absolwentów IEiAK UW. Prowadzi działalność dokumentacyjną, edukacyjną, popularyzatorską i badawczą. Zrzesza około 40 członków – głównie etnologów, choć nie tylko. Środki na działalność zdobywa przede wszystkim w ramach dotacji od instytucji publicznych. Pani Anna Czyżewska opowiedziała o głównych celach funkcjonowania stowarzyszenia, takich jak: budowanie postaw otwartości i tolerancji, rozumienia własnej kultury; przełamywanie stereotypów i umiejętności odczytywania kodów kulturowych i posługiwania się nimi; wspieranie, pielęgnowanie dziedzictwa kulturowego; promocja etnologii jako nauki; pobudzanie i wspieranie twórczych inicjatyw lokalnych, mających na celu komunikację społeczną; wspieranie, uwrażliwienie na odbiór zjawisk kulturowych i integrowanie środowiska młodych badaczy kultury.

Jako wynik wielu projektów Pracowni w sieci pojawił się portal skanseny.net, którego pracami kieruje pani Anna. Skanseny.net popularyzują polską kulturę ludową, a treści zamieszczone na portalu są opublikowane na licencjach Creative Commons.

Na stronie skanseny.net znajdują się informacje o muzeach samorządowych, muzeach niezależnych, oddziałach muzeów i muzeach społecznych. Prezeska stowarzyszenia, pani Anna Czyżewska opowiedziała o tym co można znaleźć na stronie, jak wyglądały pierwsze prace związane z tworzeniem zasobów serwisu skanseny.net, jakie były oczekiwania twórców i jak wypadły w zderzeniu z rzeczywistością.

W ostatniej części swojego wystąpienia pani Anna Czyżewska opowiedziała o pozostałych działaniach stowarzyszenia – projekcie “Polskie stroje ludowe w Internecie” i stronie strojeludowe.net, o projekcie miejskasciezka.pl – bazie ciekawych audioprzewodników po Warszawie, a także o  pomyśle etnoprojekt.pl

Spotkanie z autorką książki „Za Żelazną Kurtyną. Ujarzmienie Europy Wschodniej 1944-1956” – Anne Applebaum. Z autorką rozmawiali prof. Karol Modzelewski i red. Adam Michnik. Gazeta Wyborcza [21 października 2013 r.]

Prowadzący spotkanie Jarosław Kurski – zastępca redaktora naczelnego Gazety Wyborczej, na początek zadał autorce kilka pytań dotyczących książki. Anne Applebaum opowiedziała między innymi dlaczego zainteresowała się historią totalitaryzmu w Europie Środkowo-Wschodniej i co skłoniło ją do napisania tej książki. Autorka opowiedziała również o pracy nad książką, o porównywaniu ówczesnej sytuacji państw bloku wschodniego – Polski, Węgier i Wschodnich Niemiec, o Zimnej Wojnie widzianej z środkowo-europejskiej perspektywy i innych zagadnieniach poruszanych w książce.

W drugiej części spotkania o książce Anne Applebaum opowiedzieli prof. Karol Modzelewski i redaktor Adam Michnik.

W części trzeciej spotkania pytania autorce zadawali zgromadzeni na sali czytelnicy. 

Spotkanie poświęcone książce Anne Applebaum „Za Żelazną Kurtyną. Ujarzmienie Europy Wschodniej 1944-1956” zorganizowane zostało przez Fundację im. Bronisława Geremka, Wydawnictwo Agora i Wydawnictwo Świat Książki.

 Anne Applebaum – amerykańska historyk i dziennikarka, stała komentatorka „Washington Post” i „Slate”, jest autorką kilku książek, w tym „Gułagu”, za który w 2004 roku otrzymała Nagrodę Pulitzera w kategorii literatury faktu. Jest dyrektorem ds. nauk politycznych w Legatum Institute w Londynie.

Wykład Grzegorza Cieślaka zorganizowany w ramach cyklu „Od Asasynów do Al-Kaidy”, Dom Spotkań z Historią [12 marca 2012]

Kolejne spotkanie w cyklu o historii terroryzmu dotyczy Irlandzkiej Armii Republikańskiej (IRA). Przez kilkadziesiąt lat zamachy bombowe, polityczne zabójstwa, ostrzeliwanie domów z broni maszynowej były elementami dnia codziennego w Irlandii Północnej. Miasta były przedzielone murami i drutem kolczastym. Kim byli Óglaigh na hÉireann czyli Irlandzcy Ochotnicy? Dlaczego Powstanie Wielkanocne w 1916 roku uznaje się za początek IRA? Jak narodziła się legenda ideowej walki o status Irlandii Północnej?

Spotkanie poprowadził Grzegorz Cieślak z Centrum Badań nad Terroryzmem Collegium Civitas, Koordynator Zespołu Analiz Zamachów Bombowych CBnT CC.

Po spotkaniu odbyła się dyskusja nt. książki „Irish Republican Terrorism and Politics: A Comparative Study of the Official and the Provisional IRA” której autorem jest dr Kacper Rękawek.

Organizatorzy: Centrum Badań nad Terroryzmem Collegium Civitas, DSH.

Wystąpienie Georgia Gospodinowa z Bułgarskiej Akademii Nauk towarzyszyło konferencji naukowej „Dekada lat siedemdziesiątych XX wieku w europejskich państwach bloku sowieckiego”. Dom Spotkań z Historią [5 października 2012 r.]

W latach 70. XX w. dla mieszkańców Europy Środkowej i Wschodniej symbolem i namiastką „zakazanego świata” były przedmioty z niego przemycane. Dla bułgarskich dzieci dorastających w socjalizmie kraje zachodnie były jak inna planeta, którą symbolizowały termometry z wieżą Eiffla, miniatury weneckich gondol, porcelanowe akropole.  Do dziś w Bułgarii żywa jest anegdota, według  której mieszkańcy wolnego już kraju odwiedzający wieżę Eiffla obchodzili ją dookoła w poszukiwaniu wielkiego termometru.

Starsi kolekcjonowali butelki po zachodnich trunkach, pudełka po papierosach, katalogi. Wszystkie te przedmioty były smutnym symbolem fascynujących, zakazanych krajów, do których zwykły Bułgar nie miał szans jechać. Za szczęśliwców uważano kierowców ciężarówek, którzy odwiedzali ówczesną Republikę Federalną Niemiec czy Francję, a przy okazji pozostałym przywozili odrobinę „zachodu”.

Konferencja „Dekada lat siedemdziesiątych XX wieku w europejskich państwach bloku sowieckiego” towarzyszyła wystawie „Komunizm – la belle époque”. Organizatorzy: IPN, Bułgarski Instytut Kultury w Warszawie, Czeskie Centrum, Rumuński Instytut Kultury w Warszawie, Instytut Słowacki w Warszawie, Węgierski Instytut Kultury w Warszawie, Dom Spotkań z Historią.

Wykład dr Pawła Sowińskiego na temat „handlu walizkowego” wygłoszony został w ramach konferencji „Dekada lat siedemdziesiątych XX wieku w europejskich państwach bloku sowieckiego”. Dom Spotkań z Historią [5 października 2012 r.]

W socjalistycznej Polsce handel i zakupy były nieodłącznym elementem każdej wycieczki zagranicznej. Przemytem zajmowali się sportowcy, kolejarze, personel lotniczy… Niektórzy za handel trafiali do więzienia.

W 1974 roku na cztery lata więzienia skazany został piłkarz Legii Warszawa, przemycający do Polski amerykańską walutę. Rok wcześniej trener polskich kolarzy sprzedał na zachodzie 200 opon rowerowych. Transakcję tłumaczył koniecznością zakupu używanego, zachodniego busa, którym mógłby wozić ekipę kolarzy na zawody.

Przedsiębiorczych Polaków nie zrażały również tzw. „polskie dni” organizowane przez milicje/policje i sądy poszczególnych miast leżących na „handlowym szlaku”. Podczas tego typu akcji przemytnikom odbierano towar i pieniądze a samych, na koszt ambasady, odsyłano do kraju.

Na nielegalnym handlu mogli się również bogacić zachodni obywatele, odwiedzający państwa bloku sowieckiego. Korespondent New York Times’a, który odwiedził Europę Środkowo-Wschodnią lat siedemdziesiątych wspomina o wszechobecnych propozycjach wymiany dolarów: w ówczesnym leningradzkim Ermitażu, w Muzeum Auschwitz-Birkenau czy rumuńskim Zamku Draculi.

Konferencja „Dekada lat siedemdziesiątych XX wieku w europejskich państwach bloku sowieckiego” towarzyszyła wystawie „Komunizm – la belle époque”.Organizatorzy: IPN, Bułgarski Instytut Kultury w Warszawie, Czeskie Centrum, Rumuński Instytut Kultury w Warszawie, Instytut Słowacki w Warszawie, Węgierski Instytut Kultury w Warszawie, Dom Spotkań z Historią.

Czemu Polacy przestali jeździć do Rumunii? Tematykę socjalistycznej turystyki przedstawił dr Adam Burakowski na konferencji „Dekada lat siedemdziesiątych XX wieku w europejskich państwach bloku sowieckiego”. Dom Spotkań z Historią [5 października 2012 r.]

W okresie socjalizmu Polacy chętnie odwiedzali Rumunię – turystycznie lub tranzytem w drodze do Bułgarii. Jedna, niefortunna decyzja ówczesnego dyktatora Nicolae Ceauşescu spowodowała jednak, że Rumunia do dziś nie cieszy się zainteresowaniem polskich urlopowiczów.

Pod koniec lat 70.XX wieku Nicolae Ceauşescu prowadził politykę forsownej industrializacji kraju. Uprzemysłowienie wymagało jednak dużych dostaw energii do zakładów. W tym celu ograniczono zużycie prądu w innych sektorach, nie związanych z przemysłem. Przerwy w dostawach prądu zaczęli także odczuwać obywatele – nie ogrzewano mieszkań, wyłączono oświetlenie uliczne. W poszukiwaniu nowych źródeł energii zwrócono uwagę na polskich turystów, którzy kupowali rumuńską benzynę, tak potrzebną przecież w zakładach przemysłowych…

Konferencja „Dekada lat siedemdziesiątych XX wieku w europejskich państwach bloku sowieckiego” towarzyszyła wystawie „Komunizm – la belle époque”. Organizatorzy: IPN, Bułgarski Instytut Kultury w Warszawie, Czeskie Centrum, Rumuński Instytut Kultury w Warszawie, Instytut Słowacki w Warszawie, Węgierski Instytut Kultury w Warszawie, Dom Spotkań z Historią.

Panel dyskusyjny z udziałem Prof. Bohdana Cywińskiego i o. Marka Pieńkowskiego OP zorganizowany został przez sekcję Drum Bun Klubu Inteligencji Katolickiej. Warszawa [22 listopada 2013]

Na Litwie zamieszkuje od 235 do 300 tysięcy Polaków. Za to w Polsce mieszka tylko 5,8 tysiąca Litwinów. „Na Litwie jesteśmy nieco jak słoń w składzie porcelany” – powiedział prof. Bohdan Cywiński. Czy postulaty polskiej mniejszości na Litwie zagrażają integracji państwowej Litwy?Dlaczego Litwini zupełnie inaczej postrzegają historię Rzeczypospolitej Obojga Narodów niż Polacy?

Już podczas istnienia Rzeczpospolitej Obojga Narodów relacje Polaków i Litwinów nie układały się idealnie. Obywatele Polscy nie mogli dobrowolnie nabywać ziemi czy sprawować funkcji urzędniczych w Wielkim Księstwie Litewskim. „Byliśmy przybyszami, byliśmy bardziej europejscy, nowocześni. Przy tym byliśmy, i jesteśmy, znacznie bardziej wygadani” – powiedział prof. Bohdan Cywiński. Z jednej strony powodowało to uznanie i gotowość przyznania nam pewnego autorytetu. Z drugiej niosło niechęć, dystans i poczucie braku zupełnej swobody. Podczas swojej wypowiedzi profesor nawiązał również do białoruskiego punktu widzenia tych sąsiedzkich relacji.

O. Marek Pieńkowski OP poruszył kwestię ostatnich wyborów na Litwie, podczas których do parlamentu dostała się partia Akcja Wyborcza Polaków na Litwie. Jakie konsekwencje przyniesie to wizerunkowi Polski i Polakom tam mieszkającym?

Jaką rolę odgrywał Kościół w kształtowaniu tożsamości narodowej? Jaka jest jego rola w dbaniu o stosunki polsko-litewskie? O. Marek Pieńkowski OP wrócił do wspomnień kościoła litewskiego i polskiego okresu przedwojennego oraz lat 70 i 80 XX wieku. Dla Litwinów kościoły były miejscami symbolicznej tożsamości – tam nie zagrażała im ingerencja języka polskiego.

Obecne spory polsko-litewskie mają również podłoże religijne, głównie w Wilnie. Polacy obawiają się lituanizacji ośrodków kultu. Jak natomiast patrzą Litwini na polskich pielgrzymów? Z sympatią czy niechęcią? Czy jest szansa na wspólne obchodzenie świąt religijnych?

Na koniec poruszona została kwestia wejścia Polski i Litwy do strefy Schengen. Zniesienie granic miało duży wpływ na rozwój regionów przygranicznych. Ponadto nic tak nie łączy jak wspólny biznes – „pieniądze są  ‘rozrusznikiem’ relacji polsko – litewskich” – powiedział prof. Bohdan Cywiński. „Sprzedawcy i klienci muszą znać podstawy języka sąsiada, jeśli chcą handlować, kupować” – dodał.

Spotkanie było częścią projektu pt. „Polska i Litwa: wspólne korzenie, różne kultury, wspólna przyszłość”, który został dofinansowany przez Fundację Banku Zachodniego WBK.

Wykład Piotra Matywieckiego jest drugim wystąpieniem z cyklu „Człowiek pogranicza”. Fundacja Centrum im. Profesora Bronisława Geremka, Warszawa [27 listopada 2012 r.]

W swoim wystąpieniu Piotr Matywiecki wskazał na specyficzny charakter tożsamości polsko-żydowskiej w oparciu o perspektywę autobiograficzną, doświadczenie pamięci okupacyjnej, a także Marzec 1968.

„W kwestii mojej żydowskiej i polskiej tożsamości religijnej, kulturowej i narodowej nie da się nic rozstrzygać, bo nie można rozstrzygnąć spraw biografii, losu, powołania i duszy. Jestem żydem, jestem chrześcijaninem. Jestem Żydem, jestem Polakiem. Urodziłem się w Warszawie w roku 1943 z matki Żydówki i ojca Żyda i do dzisiaj mieszkam w tym mieście. To sprawa biografii. Miejsce i czas życia tak a nie inaczej determinują moje wybory” – rozpoczął swój wykład Piotr Matywiecki, wybitny poeta, eseista, krytyk literacki.  W pierwszej części  skupił się na kwestii człowieka o tożsamości polsko-żydowskiej. Czy można tu mówić o pograniczu, czy raczej o granicy? Czy w ogóle możliwe jest połączenie tych dwóch tożsamości? – „Osoby, które czują się jednocześnie Polakami i Żydami bardzo często odczuwają swoją sytuację jako drażliwą, a nawet graniczną. Wielu z nich nie postrzega siebie jako „ludzi pogranicza” kulturowego. Wielu nie widzi też możliwości jakiegoś łagodzącego ich konfliktową tożsamość kulturowego synkretyzmu” – powiedział gość Fundacji Centrum im. Profesora Bronisława Geremka

Piotr Matywiecki nawiązał do historii, która go ukształtowała „To był czas między wojną a marcem 1968 roku. Wtedy dorastałem, (…) nabywałem tej polsko- żydowskiej świadomości”. W 1968 roku z Polski wyjechała prawie cała żydowska inteligencja, która przetrwała wojnę.  Matywiecki nie wyjechał. Jakie czynniki o tym zadecydowały? Co się działo z tymi, którzy pozostali? Według Matywieckiego „ich tożsamość została przerwana”.  Jak sobie z tą luką radzili? Jak radzą sobie dzisiaj?

„Ktoś taki jak ja, to nie jest człowiek pogranicza, tylko człowiek granicy. Muszę też musze uczciwie powiedzieć, że wokół tej granicy zaczynają się wreszcie, i we mnie i w innych ludziach, budować jakieś kulturowe terytoria. I może dzięki temu ten ruch międzygraniczny, miedzy tym co żydowskie i tym co polskie, również w ludziach o świadomości polsko-żydowskiej zacznie się tworzyć. A wszelkie takie ruchy zawsze są kulturowo bezcenne” – zakończył Piotr Matywiecki.

***

Piotr Matywiecki (ur. 5 czerwca 1943 w Warszawie) jest wybitnym poetą, eseistą, krytykiem literackim. Jego debiutancki tom poezji – „Podróż” – ukazał się w 1975 r. Począwszy od pierwszych wierszy poeta pozostaje wierny zarówno nurtom, formom, jak i tematom klasycznym, ujmując je w ramy poezji nowoczesnej. Jest on jednocześnie autorem nagradzanych książek eseistycznych, w tym bodaj najważniejszego osiągnięcia w tej dziedzinie, mianowicie „Kamienia granicznego” (1995) – dzieła, w którym przeanalizował problematykę Holocaustu w aspekcie filozoficznym.

Spotkanie z Krystianem Lupą jest pierwszym z cyklu spotkań Laboratorium Przyszłości: Razem/Osobno organizowanym przez Centrum Sztuki Współczesnej [29 listopada 2013]

Spotkanie odbyło się krótko po premierze najnowszego spektaklu Krystiana Lupy „Miasto Snu” według powieści Alfreda Kubina „Po tamtej stronie”. Spotkaniu towarzyszył performans, praca wideo Wojtka Ziemilskiego „Potencjał (A i B)”.

Perła, stolica Państwa Snu legła w gruzach. Czy każda próba utopii musi zakończyć się katastrofą? Czy każda próba realizacji marzenia o lepszym, sprawiedliwym świecie prowadzić musi do Pustyni Realnego, rzeczywistości opartej na anomii i nagiej przemocy?

„Laboratorium Przyszłości: RAZEM/OSOBNO to kolejna odsłona długofalowego projektu zainicjowanego w 2011 roku przez Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski. Jego celem jest zwrócenie się ku przyszłości poprzez połączenie najważniejszych tematów, prognoz i intuicji obecnych w sztuce współczesnej, nauce, polityce i życiu społecznym.

Punktem wyjścia jest przekonanie o konieczności przywrócenia debaty o przyszłości i możliwym kształcie świata w centrum społecznego zainteresowania. W dyskusji tej szczególnie ważne wydaje się połączenie głosu artystów i ich diagnoz, badań oraz intuicji z dyskursem obecnym na innych polach i w obszarze innych dyscyplin.

Projekt RAZEM/OSOBNO skupia się na społeczeństwie przyszłości: relacjach jednostki i grupy, możliwych typach organizacji społecznej partycypacji w świecie, przeciwstawnych tendencjach, które mogą mieć wpływ na to, jak potoczy się życie społeczne i jakie przyjmie formy.

Projekt ma otwartą, wielowątkową strukturę, na którą złożą się seminaria z udziałem wybitnych specjalistów z dziedzin nauk społecznych (transmitowane na żywo poprzez telewizję internetową CSW), warsztaty i spotkania, program filmowy, obejmujący zarówno dokumenty, jak i narracje fabularne oraz interwencje artystyczne. Laboratoryjna, eksperymentalna formuła, umożliwiająca nawarstwianie i dodawanie poszczególnych elementów służyć ma poszerzaniu możliwości refleksji i budowaniu długofalowego dialogu pomiędzy zaproszonymi ekspertami, artystami i publicznością. Sztuka i nauka traktowane są tu na równi jako narzędzia do badania i projektowania społecznej zmiany, wyobrażania i opracowywania alternatywnych scenariuszy dla społeczeństwa jutra. Uruchomienie złożonej, wielowątkowej refleksji nad kluczowymi problemami współistnienia i współdziałania będzie kluczem zarówno do diagnozy współczesności jak i jej – pozytywnego i negatywnego – potencjału dla przyszłości.

Jedną z propozycji Laboratorium Przyszłości jest cykl seminariów prowadzony przez Edwina Bendyka, który formułuje najistotniejsze pytania dotyczące tematyki projektu w następujący sposób:

„Społeczeństwo nie istnieje!” – oświadczyła przed laty Margaret Thatcher. Latem 2011 nieistniejące społeczeństwo: mężczyźni i kobiety z londyńskich dzielnic wyszli na ulice grabić, palić i niszczyć miejską infrastrukturę. Płonące sklepy, autobusy, przystanki niczym sceny z dystopijnej powieści „Królestwo nadchodzi” J.G. Ballarda obwieszczały katastrofę. Marzenie o Big Society legło w gruzach zniszczone przez zbuntowany lumpen-konsumtariat. Rok później Londyn znowu zaskoczył. Najpierw Olimpiada, potem jednak rzecz najważniejsza – Igrzyska Paraolimpijskie i oszałamiające otwarcie z udziałem Stephena Hawkinga. Czysty intelekt uwięziony w bezwładnym ciele, stał się ikoną nowego społeczeństwa, w którym wszyscy godni są uznania i szacunku. Potwierdzeniem tej przemiany stała się ceremonia zamknięcia igrzysk, kiedy milionowy tłum londyńczyków żegnał niepełnosprawnych sportowców.

Wykład Mikołaja Morzyckiego-Markowskiego wygłoszony został w ramach seminarium „Polacy bez Polski, czyli losy przymusowo wysiedlonych do Związku Sowieckiego”. Przystanek Historia Centrum Edukacyjne Instytutu Pamięci Narodowej im. Janusza Kurtyki, Warszawa [17 stycznia 2013 r.]

Cykl „Polacy bez Polski, czyli losy przymusowo wysiedlonych do Związku Sowieckiego” przeznaczony dla nauczycieli historii, WOSu i języka polskiego. Prowadzony jest przez Fundację Kresy-Syberia i Przystanek Historia cyklicznie co miesiąc.

W swoim wystąpieniu Mikołaj Morzycki przedstawił sytuację Polaków w Imperium Rosyjskim, a następnie w ZSRR, a także okoliczności formowania się Armii Polskiej w ZSRR pod dowództwem generała Władysława Andersa.